Pionieren met suikerriet in Mozambique

Het is begin januari als Rademan Janse van Rensburg zijn verhaal toelicht in zijn net betrokken woning in het Friese Goënga (zie kader). Inmiddels werkt hij weer op zijn biologische bedrijf in Mozambique waar bijna 3.000 hectare grond bij hoort. 18.000 hectare kreeg hij onlangs onder zijn hoede en is nog onontgonnen.

De grond is geen eigendom. De staat van Mozambique staat dat niet toe. De overheid geeft pachtcontracten uit voor 49 jaar, waarna deze verlengd kunnen worden.

Gemiddelde opbrengst

Van de kleine 3.000 hectare die Janse van Rensburg ontgonnen en in gebruik heeft, gebruikt hij 600 hectare voor het verbouwen van suikerriet. Daarmee behaalt hij een gemiddelde opbrengst van 120 ton per hectare.

Op de overige hectares lopen 1.500 runderen. Op niet-geïrrigeerde grond in Sofala, de provincie in het midden van het zuidoostelijk gelegen Afrikaanse land waar het bedrijf ligt, groeit weinig gras en zijn veel hectares nodig voor relatief weinig dieren.

Nguni-ras

De runderen zijn vooral van het Nguni-ras. Dit zijn kruislingen van verschillende Afrikaanse runderrassen. Janse van Rensburg kruist ze nu met een Brahman-stier.

Tot zover een 'gewoon' Afrikaans bedrijf. Maar gewoon is het ook voor Mozambikaanse begrippen niet. Allereerst vanwege de biologische teelt, een zeldzaamheid.

Fabriek

Daarnaast bouwt de ondernemer een fabriek voor de verwerking van suikerriet. Het aanbod daarvoor wordt gedeeltelijk verzorgd door honderden lokale boeren. Zij krijgen een lening via een fonds, gefinancierd door de Wereldbank, om 1,3 hectare suikerriet te telen.

Een initiatief dat een voorgeschiedenis kent. Tot begin deze eeuw boerde Janse van Rensburg in Zuid-Afrika, op het bedrijf dat hij overnam van zijn vader. Een aantal zware stormen veroorzaakte veel water- en hagelschade. 'De premie op een hagelschadeverzekering ging van 10 naar 25 procent van de oogstwaarde', vertelt hij.

Claim

'Met het blijvende risico op nieuw natuurgeweld had ik het wel een beetje gehad. Maar de doorslag gaf een claim op het bedrijf. Dat betreft een wet in Zuid-Afrika die zwarte lokale boeren het recht geeft de grond te claimen. Je kunt daartegen procederen, maar dat wilde ik niet. In tegenstelling tot veel andere blanken ben ik voorstander van deze wet. Landbouwgrond moet eerlijker verdeeld worden in mijn moederland.'

Janse van Rensburg besloot zijn bedrijf te verkopen en ging in de stad Durban wonen. Aan een kantoorbaan kon hij echter niet wennen. Mozambique kenden hij en zijn vrouw Manja van vakanties. Het enorme landbouwpotentieel was hem op die reizen niet ontgaan.

'Ik oriënteerde mij daarom en vond onze huidige plek langs de Zambezi-rivier. Ideaal voor irrigatie en de afzet van producten. Bovenal is de kans op problemen met water, in welke vorm dan ook, nihil. En dat wilde ik per se.'

Bureaucratisch

Mozambique is een arm, bureaucratisch land met een politiek systeem dat niet al te stabiel lijkt. 'Ik denk dat ook hier een keer de discussie komt over eigendomsrecht van de grond. En een kritische houding ten opzichte van blanken, zeker als die uit andere landen komen zoals ik', zegt Janse van Rensburg. 'Ook om die reden werken we aan een systeem waarbij we de lokale bevolking steunen.'

Dit gebeurt door hun geld te lenen om 1,3 hectare suikerriet te telen. Van de opbrengst kan een Mozambikaanse boer een inkomen genereren.

Wereldbank

Janse van Rensburg leent het geld uit via een financiering die de Wereldbank in een fonds stortte. De deal is dat de boeren het suikerriet aan zijn verwerking leveren, zodat deze voldoende te verwerken krijgt om rendabel te draaien.

'Toen wij een kleine tien jaar geleden hier kwamen, was er veel achterdocht over onze plannen. Nu we de tijd hebben genomen om de lokale bevolking onze intenties duidelijk te maken en de Wereldbank achter ons hebben, groeit het vertrouwen sterk. Wie als lokale teler niet of niet meer mee wil doen, is vrij om daartoe zelf te besluiten.'

Hoge rentes

Het ondernemen in Mozambique is pionieren. Leningen verkrijgen is mogelijk, maar de inflatie bedraagt ruim 15 procent en een rentevoet van 26 procent. 'Dat is dus niet te doen. Gelukkig kunnen we nu via een internationale bank in dollars lenen.'

Het kostte de ondernemer van 2006 tot 2008 ruim twee jaar om de eerst grond in gebruik in te krijgen. Daarna begon het ontginnen en de aanleg van drainage en irrigatie. Bij het laatste koos hij ervoor om alle traditionele baobab (apenbroodbomen) te sparen. 'Die bomen horen bij dit land. Die moet je niet willen verwijderen.'

Controles

Biologische teelt is een kleine sector in het grote land, maar de controles van de autoriteiten zijn er niet minder om. 'Die zijn intensief en serieus. Daar verkijken Europeanen zich op. Maar ik vind het in de basis prima. Onze suiker gaat vooral naar Duitsland. Over de kwaliteit en het goed naleven van de biologische principes mag geen twijfel bestaan.'