Einde plantoctrooi weer stap dichterbij

'Dit een belangrijke stap voor de open innovatie in de veredelingssector', zegt LTO-bestuurder Joris Baecke over het besluit van de EU-lidstaten om klassiek veredelde producten uit te sluiten van patentering. 'Veredelen blijft niet alleen voorbehouden aan grote bedrijven en als er meer veredelaars actief zijn, hebben telers ook meer keuze.'

Baecke vindt dat het EU-besluit het succes is van een jarenlange lobby van landbouworganisaties, maatschappelijke organisaties, individuele lidstaten en Europarlementariërs.

Doorbraak

Ook staatssecretaris Martijn van Dam van Economische Zaken is enthousiast. Hij spreekt over een doorbraak in de discussie over octrooirecht en stelt dat de EU hiermee bevestigt dat het bij de totstandkoming van de Biotechrichtlijn nooit de bedoeling is geweest om octrooien te verlenen op producten die het resultaat zijn van een wezenlijk biologisch proces.

'Als veredelaars vrij beschikken over biologisch materiaal, dan bevorderen we de innovatiekracht van de veredelingssector. Dat is goed voor de Nederlandse concurrentiepositie en uiteindelijk ook voor de voedselzekerheid.' Van Dam wijst er niet zonder trots op dat juist Nederland tijdens het EU-voorzitterschap de regelgeving rond de plantoctrooien onder de aandacht van de lidstaten heeft gebracht.

Opschorten patentaanvragen

Met de bevestiging van de lidstaten schaart de EU zich achter de conclusie van de Europese Commissie in november 2016 . In reactie daarop heeft het Europees Octrooibureau (EOB) al voor de jaarwisseling besloten om de besluitvorming rond alle patentaanvragen met betrekking tot klassieke veredeling op te schorten. De verwachting is dat het EOB rond de zomer meer duidelijkheid geeft over de richting van het te voeren beleid.

Bart Vosselman van biologische zaadkwekerij De Bolster in Epe is al vanaf het begin een hartstochtelijk voorstander van het vrij beschikbaar houden van biologisch materiaal voor de plantenveredeling. Hij vindt dat het systeem van kwekersrecht met licentiegelden voor plantmateriaal en zaaigoed voldoende bescherming biedt voor alle veredelaars die zich bezighouden met het verbeteren van landbouwgewassen. 'Dit is een goed besluit van de EU. Het is nu zaak dat er duidelijke regels komen en dat die goed geïnterpreteerd worden.'

Waarschuwing

Aanvullend op Vosselman waarschuwt Maaike Raaijmakers van biologische ketenorganisatie Bionext dat het einddoel nog niet is bereikt. 'De komende maanden zijn cruciaal. De lidstaten moeten er nu voor zorgen dat de conclusie van de Europese Commissie en de bevestiging van de lidstaten wordt omgezet in een waterdicht juridisch tekstvoorstel als basis voor strikt beleid.'

Raaijmakers verwacht dan ook dat de lobby voorlopig nodig blijft. 'De Nederlandse overheid wekt de indruk dat het werk erop zit. Maar reken erop dat de juristen van de grote zaadbedrijven nu hun pennen slijpen.'

Prima instrument

Zaadfirma Syngenta heeft de afgelopen jaren voor diverse planteigenschappen octrooien aangevraagd. Toch vindt ook directeur Michael Kester het kwekersrecht een prima instrument om bescherming te bieden aan nieuwe rassen uit de klassieke veredeling.

'Het gaat ons niet zozeer om het patenteren van planten of planteigenschappen, wel pleiten we ervoor om kostbare technische innovaties in het veredelingsproces te beschermen.'

Knolvoetresistentie

Als voorbeeld noemt Kester de knolvoetresistentie in koolgewassen, waarvoor al jaren geleden een octrooi is aangevraagd. 'Deze resistentie komt uit Chinese kool en het inkruisen in bijvoorbeeld bloemkool of witte kool is niet mogelijk met de klassieke methode. Onze veredelaars lukte dat wel via een ingewikkeld proces op basis van celbiologie en juist dat zijn innovaties die wij graag beschermd zien met octrooirecht.'

Judith de Roos van Plantum, de brancheorganisatie voor veredelaars en zaadbedrijven, acht het aannemelijk dat het EOB het EU-besluit over plantoctrooien gaat overnemen. 'Maar een gelopen koers is het nog niet. Uiteindelijk is het aan het EOB om de regelgeving uit te leggen en ook uit te voeren. Naast de 28 EU-lidstaten vertegenwoordigt het octrooibureau nog tien andere Europese landen en die hebben ook inspraak.'

Voldoende bescherming

De Roos is namens Plantum als juriste betrokken bij het dossier over plantoctrooien. Ook zij is van mening dat het kwekersrecht voldoende bescherming biedt voor de producten die het resultaat zijn van klassieke veredeling.

'Maar bij het toepassen van moderne veredelingstechnieken kan er nog wel sprake zijn van een octrooi op de techniek en dat octrooi kan vervolgens ook gelden voor het veredelde product. Daarom zal naast het kwekersrecht het octrooirecht een rol blijven spelen in de plantenveredelingssector.'