Kookboek als bewijs voor schadelijke exoten

'De bewijsvoering voor het wel of niet schadelijk zijn van bepaalde exoten is uitermate mager. Er wordt vaak uitgegaan van schade die exoten aanrichten op kleine eilanden, maar die situatie is niet vergelijkbaar met de EU. Ik ben verder bij de bronnen voor de verboden zelfs een kookboek tegengekomen', verklaart Erna Philippi-Gho.

Philippi-Gho is juriste Europees recht en gespecialiseerd in dieren en planten. Via haar bedrijf Natuur en Recht is ze ingehuurd door dierentuinen en verenigingen van dierhouders om de Europese regelgeving rond de invasieve exoten onder de loep te nemen.

Werkgroep

Vanuit die betrokkenheid heeft ze contacten met een werkgroep die opkomt voor plantenkwekers die getroffen worden door de nieuwe regels voor invasieve exoten. In deze werkgroep zitten vertegenwoordigers van LTO, handelsorganisatie Anthos en Plantum namens zaadbedrijven en veredelaars. LTO-vakgroep Bomen en Vaste Planten vroeg Philippi-Gho deze week om tijdens de Boomkwekersdag in Echteld meer inzicht te geven in de regelgeving en de mogelijkheid om beroep aan te tekenen.

De Europese Unie voerde de verordening inzake invasieve exoten op 1 januari 2015 in. Het principe is een verbod op handel of in bezit hebben van uitheemse organismen die ernstige schade toebrengen aan inheemse soorten. Het moet dan wel gaan om exoten die in Europa zichzelf in stand kunnen houden. De Europese Commissie heeft als taak om een lijst van invasieve exoten op te stellen. Afgevaardigden van de lidstaten stemmen vervolgens over de gehele lijst.

Jaarlijks ritueel

De eerste Unielijst met soorten waarvoor de verordening geldt, is dit jaar definitief vastgesteld. Een uitbreiding hierop staat voor komend voorjaar in de planning. Aan het eind van volgend jaar volgt weer een aanvulling en dat wordt waarschijnlijk een jaarlijks terugkerend ritueel.

Vermeende invasieve exoten die van belang zijn voor de boomteeltsector zijn onder meer de hemelboom, mammoetblad en kardinaalsmuts. Ook berberis (thunbergii) en de vlinderstruik lopen risico op de lijst te komen. Vaste lupine is dankzij Nederlandse lobby van een voorlopige lijst verwijderd vanwege onduidelijkheid over de determinatie van dit soort.

Risicoanalyse

Aanwijzing van soorten gebeurt op basis van een risicoanalyse waarvoor de Europese Commissie nu pas een kader aan het opstellen is. Juist dat kader rammelt, stelt Philippi-Gho, en is goed aanvechtbaar voor benadeelde partijen. 'De Europese Commissie staat in de analyse het gebruik van niet-wetenschappelijke gegevens toe', vertelt zij.

'Verder probeert de commissie aanwijzing van soorten te baseren op het voorzorgsbeginsel. Dit mag alleen als wetenschappelijk onderzoek een onduidelijke of tegenstrijdige uitkomst heeft, maar duidelijk is dat een reëel risico op ernstige schade bestaat. Het voorzorgsbeginsel lijkt hier een alternatief voor wetenschappelijk onderzoek.'

Ingrijpen

Philippi-Gho benadrukt dat dit hét moment is om in te grijpen en te zorgen voor een correcte onderzoeksinstructie. Dat voorkomt plaatsing van willekeurige soorten op de lijst en levert een helder kader voor toetsing van de huidige lijst.

Ook pleit de juriste ervoor dat de regels voor invasieve exoten geografisch beperkt moeten zijn. 'Een exoot die schadelijk is in Italië, hoeft dat in ons land niet te zijn. Het voorstel is om drie Europese regio's op te nemen in het onderzoekskader. Veel andere verordeningen hebben ook zo'n zonale indeling.'

Juridische procedures

Verder is het volgens Philippi-Gho belangrijk nu juridische procedures te starten tegen de Unielijst. 'Het is goed om als sector voor een aantal soorten van de huidige lijst een vergunning aan te vragen voor commerciële teelt', stelt zij.

Bij weigering kan beroep worden aangetekend bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). 'Het CBb laat vervolgens de handelswijze van de Europese Commissie controleren door het Hof van Justitie van de EU. Door ook op deze manier te procederen kan de macht van de Europese Commissie teruggebracht worden tot het toelaatbare en is de kans om soorten beschikbaar te houden voor de sector groter.'

Restricties

De juriste vindt het begrijpelijk dat er restricties komen aan teelt, handel en bezit van exoten bij ernstige schade voor milieu en samenleving. 'Maar het lijkt er serieus op dat in Brussel het dogma bestaat dat elke exoot bij voorbaat schadelijk is', constateert zij. 'Bij het opstellen van de verordening is uitgegaan van de stelling dat 10 tot 15 procent van de twaalfduizend in Europa voorkomende exoten schadelijk zijn. Dat is absurd.'

Ondersteuning

Philippi-Gho meldt boomkwekers dat ze hun juridische belangen voor wat betreft de invasieve exoten graag wil behartigen. Voorzitter Henk Raaijmakers van LTO-vakgroep Bomen en Vaste Planten noemt deze ondersteuning welkom. 'Forse economische schade dreigt als we vanwege deze nieuwe verordening onrechtmatig interessante soorten kwijtraken. Als we niet oppassen, moeten we terug naar het assortiment aan planten dat dateert van de periode van net na de laatste ijstijd.'