Cranberry en lisdodde bieden boer kansen in veenweiden

Cranberryplanten in biologisch afbreekbaar plastic, cranberryplanten waarbij wintergerst als bodembedekker wordt gebruikt, een proefveldje cranberryplanten waarbij schapenbegrazing wordt toegepast. Het cranberryproefperceel op het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC) in Zegveld is ingedeeld in meerdere proefveldjes waar wordt geëxperimenteerd met diverse vormen van onkruidbestrijding.

De helft van de cranberryplanten is geplant in normale grond, de andere helft staat in een bodem die is aangezuurd met azijn en zwavel. 'We hopen hiermee de druk op gras te verlagen. Onkruid en vergrassing tegengaan is de grootste uitdaging bij cranberryteelt', stelt directeur Frank Lenssinck van het VIC.

Oplossing

Deze natte teelt zou weleens een oplossing kunnen zijn voor het veenweidegebied. De teelt remt bodemdaling, verlaagt de uitspoeling van nitraat en zorgt voor 10 tot 40 procent minder CO2-emissie. De opbrengstcijfers zijn ook goed met een opbrengst van 7 tot 10 ton cranberry's per hectare en een prijs van 3 euro per kilo af land.

Jan Buijs, cranberryondernemer op Texel, onderstreept dat: 'Ik haal een opbrengst van 10 ton per hectare. Verse cranberry's gaan voor 4 euro per kilo over de toonbank. Verwerkt betalen toeristen er gemiddeld 8 à 9 euro per kilo voor.'

Potentie

Lisdodde is een andere natte teelt met potentie in de veenweiden. Landen als Denemarken, Duitsland en Zweden hebben zelfs meegefinancierd met het proefproject. Het gewas groeit gemakkelijk, kent lage investeringskosten en het is breed toepasbaar, bijvoorbeeld als veevoer. Vanaf het tweede jaar kent lisdodde een drogestofopbrengst van zo'n 20 ton per hectare.

Christian Fritz van de Radboud Universiteit Nijmegen, werkzaam voor het project 'Veen, Voer en Verder': 'De voerderwaarde van het gewas wordt momenteel onderzocht in samenwerking met het Louis Bolk Instituut. De eerste schattingen liggen op 12,5 procent ruw eiwit, 4,5 tot 7 procent suiker en 65 procent hemicellulose. De winteroogst is goed genoeg als structuurvoer. De zomeroogst is gewoon goed veevoer.'

CO2-uitstoot

Daarnaast verlaagt lisdodde de CO2-uitstoot. 'Dit biedt veehouders een kans. Of ze gaan minder stikstof bemesten of minder jongvee houden om hun broeikasgasemissie te verlagen of ze zetten lisdodde neer. Lisdodde slurpt ook nog eens stikstof op, dus voor boeren die meedoen aan PAS-maatregelen, is dit gewas een uitkomst', zegt Fritz.

Veenmos en azolla (grote kroosvaren) zijn twee andere natte teelten die langskwamen tijdens het eerste veldcongres 'Natte teelten in het veengebied' vorige week vrijdag in Zegveld. Beide stoppen de bodemdaling, waarbij veenmos ook nog eens 60 tot 100 procent minder CO2-equivalent kent. Veenmos kan worden afgezet als duurzame potgrond, orchideeënsubstraat of decoratiemateriaal. Azolla kan een alternatief zijn voor eiwitrijk veevoer, zoals soja.

Scepsis

Toch staan natte teelten in het veengebied nog maar aan het begin van hun ontwikkeling. Vooral onder boeren heerst nog veel scepsis. 'Natte teelten kunnen interessant zijn voor het veenweidegebied. Op sommige plekken hier heeft conventionele landbouw gewoonweg geen toekomst', zegt voorzitter Arie Verhorst van LTO Noord Zuid-Holland. 'Maar we moeten uitkijken voor luchtkastelen. Wat doet de markt als je niet 1 maar 1.000 hectare cranberry's aanbiedt?'

Voorzitter Nico Verduin van LTO Noord Regio West: 'Pionieren is onderdeel van de landbouw, dus dit soort projecten past ons goed, maar het is aan de ondernemer of hij hier kansen in ziet. Een goed en gezond verdienmodel ontwikkelen is voor ons de grootste zorg.'

Economisch interessant

Het melkveebedrijf van Anton de Wit in Reeuwijk bestaat voor 15 procent uit oppervlaktewater. In het baggerdepot bij zijn bedrijf staat al lisdodde. Zijn koeien vreten ervan. Het gewas kent 25 ton droge stof per hectare. 'Natte teelten moeten economisch interessant zijn, anders heeft het geen zin om eraan te beginnen. Goed productief grasland ga ik niet omzetten naar cranberry- of lisdoddeteelt.' Daarnaast vreest de Wit voor de vele regels. 'Het waterschap wil schone sloten. Hoe past lisdodde daar dan in?'

Melkveehouder Bert de Groot uit Woerden ziet natte teelten niet meteen als oplossing voor de problemen in de veenweiden. 'De projecten zitten in de ontwikkelingsfase en moeten nog worden uitgewerkt. Maar het is interessant om na te denken of we niet wat met onze watergangen kunnen. Vooralsnog halen we daar nul opbrengst uit.'

De Groot stelt dat er eerst een onderbouwde businesscase moet komen. 'Ik denk dat het volgende veldcongres moet gaan over de afzetmarkt. Cranberry's zijn nog wel te verkopen, maar veenmos? Je moet iemand hebben die deze producten wil afnemen.'