Ruitzaai lijkt hogere opbrengst te geven

'3 ton vers per hectare meer, dus ongeveer 1.000 kilo aan droge stof per hectare meer.' Dat antwoordt melkveehouder Alfred Scholten uit Winterswijk Woold op de vraag wat de opbrengst is van ruitzaai in mais, ten opzichte van gangbare maisteelt. Ruitzaai leverde hen gemiddeld 50 ton mais per hectare op; voor de gangbare teelt was dit 47 ton. Ook bleek dat er meer zetmeel van een hectare werd gehaald.

De hogere opbrengst is gebaseerd op een weging. Het gaat om een indicatie. Toch is er bij Duits onderzoek een positief effect te zien van ruitzaai op de opbrengst, in vergelijking tot gangbare teelt.

'Maar er zijn nog geen resultaten van echt vergelijkende proeven bekend', stelt Herman van Schooten, onderzoeker van Wageningen UR Livestock Research. 'In Duitsland werd bij onderzoek 6 tot 7 procent aan meeropbrengst gevonden. Het gaat om oud onderzoek.'

Meeropbrengst

Uit ervaringen bij vier maistelers van vorig jaar blijkt dat er een opbrengstverhoging is van 8 procent. Verder wordt een gemiddelde meeropbrengst op een proefveld gemeld van 1,7 ton droge stof meer en 500 kilo zetmeel per hectare meer.

Bij ruitzaai wordt de mais gezaaid met een afstand van 37,5 centimeter van plant tot plant, in driehoeksverband. Hierbij is de afstand tussen de planten dus overal gelijk.

Onderzaai van gras

Jan Krosenbrink van Kverneland schat het aantal hectares dat dit jaar is ingezaaid volgens de ruitzaaimethode op ruim 500. Hij noemt loonwerkers in de Achterhoek, de IJsselvallei en Noord-Holland die een zaaimachine hebben aangeschaft.

Melkveehouder Scholten stelt dat er dit jaar veel meer melkveehouders van het project Vruchtbare Kringloop Achterhoek en De Liemers hebben gezaaid volgens de ruitzaaimethode. Vorig jaar liet Scholten 6 hectare inzaaien. Door de goede ervaringen besloot hij om dit jaar al zijn 20 hectare op deze wijze te doen.

Voorheen deed Scholten aan onderzaai van gras in de mais om nitraatuitspoeling te voorkomen. De resultaten waren wisselend: goed, maar ook een paar keer een stuk minder. Ten eerste luistert het tijdstip van zaaien in juni zeer nauw. De onderzaai moet net voordat het gewas dicht is. Er is hooguit enkele dagen de tijd.

Ten tweede zijn er niet veel zaaimachines beschikbaar. Ten derde is het slagen van de grasgroei afhankelijk van het weer daarna. 'Met groeizaam weer gaat het goed, anders niet.' Als het bijvoorbeeld te droog is, is de grasgroei te beperkt om voldoende stikstof op te kunnen nemen als de mais dit niet meer doet, of als die al is geoogst. Verder zijn volgens Scholten de kosten bij onderzaai hoger.

Betere

De Achterhoeker wil zijn bodemvruchtbaarheid juist verbeteren, zonder zijn kostprijs te verhogen. 'Er wordt met steeds zwaardere machines op het land gewerkt, waardoor de bodem wordt verdicht. En we compenseren dat met allerlei toeters en bellen. Ruitzaai is een heel natuurlijke maatregel.'

Scholten vindt het ook belangrijk dat de drijfmest beter wordt benut en dat er dus minder stikstof in de vorm van nitraat zal uitspoelen uit het maisland.

Uit een vergelijking van de wortelstelsels bij Scholten blijkt dat de maisplant bij gangbare teelt een dikke wortel diep naar onderen heeft. Bij de ruitzaai heeft de maisplant veel meer en dunne haarwortels naar de zijkant, als een bolvorm.

'Daarmee neemt de mais de mineralen op. De mest wordt beter benut. Door de bredere beworteling is het perceel ook groener', stelt Scholten.

Van Schooten: 'Bij ruitzaai komen de maisplanten niet dichter bij de mest, maar is de ruimtelijke wortelverdeling wat homogener.'

Stikstof

Bij bouwlandinjectie wordt er volgens de onderzoeker gemiddeld 95 procent van de minerale stikstof benut door de plant. Daarnaast komt er circa 20 procent van de organische stikstof beschikbaar.

'De mineralisatie is voor ruitzaai en normale zaai gelijk. Mogelijk gaat er bij ruitzaai iets minder verloren door een betere wortelverdeling. Maar hoeveel stikstofuitspoeling wordt voorkomen valt pas te zeggen als er meer proefresultaten bekend zijn.'

Bij Scholten toonde onderzoek aan dat bij de traditionele wijze van maiszaai de gemiddelde nitraatconcentratie op 23 lag; bij de ruitvorm is dit 17,3 milligram per kilo van de bovenste 20 tot 40 centimeter van de bodem.

Kosten

De kosten van ruitzaai zijn hoger dan bij gangbaar. 'Het zaaien van de mais kost 115 euro per hectare. Bij gangbare zaai is dit 65 euro', stelt Scholten. De kosten voor bespuiting zijn hetzelfde. Hij denkt op termijn te kunnen besparen op hoeveelheid middel.

Van Schooten laat nog weten dat onder andere op het proefbedrijf in Vredepeel zaaiwijzen, plantaantallen en stikstofniveaus met elkaar worden vergeleken. De resultaten zijn eind dit jaar bekend.