Verwacht: grote klapper in bodemdaling

De pompputten op de twee proefpercelen bij het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC) zijn sinds de start van een pilot met drukdrains al twee keer ingezet. In mei was het zo droog dat er water vanuit de aangrenzende sloot geïnfiltreerd moest worden om het grondwaterpeil in het perceel op de gewenste hoogte te houden. Vorige week voerden de pompen overtollig water uit het land af na een hevige hoosbui.

'We moeten er nog gevoel bij krijgen, maar het lijkt nu al te werken', zegt onderzoeker Leo Joosten. 'Niemand heeft ervaring met dit systeem, maar het zou een grote doorbraak kunnen worden in de discussie rondom bodemdaling in het veenweidengebied, zowel voor de melkveehouderij als voor de maatschappij.'

Onderwaterdrainage

Onderwaterdrainage 3.0 noemt Joosten het. 'Traditioneel wordt in het veenweidegebied de grondwaterstand gestuurd via het slootpeil. Maar dat werkt eigenlijk heel slecht omdat veen water niet goed doorlaat. Het gevolg is een bolle grondwaterstand in het voor- en najaar en een holle grondwaterstand in de zomer', legt hij uit.

'Onderwaterdrainage 1.0 is dan al een flinke stap vooruit omdat het water via drains het perceel in en uit kan. Het verbetert de draagkracht, waardoor de boer in het voorjaar eerder en in het najaar langer zijn land op kan. De tekortkoming is echter dat je afhankelijk bent van het slootpeil', stelt de onderzoeker. 'Bij een laag slootpeil is het effect op bodemdaling beperkt, bij een hoog slootpeil is de verbetering van de draagkracht onvoldoende.'

Experimenteren

Om daar beter op te kunnen sturen, is vervolgens een korte tijd geëxperimenteerd met onderwaterdrainage 2.0. Hierbij werd de sloot waarin de drains uitkomen, afgedamd en het waterpeil in de sloot geregeld met een pomp, waardoor het grondwaterpeil actief kon worden gestuurd: laag in het voor- en najaar en hoger in de zomer.

Dat werkte wel, maar er waren ook nadelen: door de wisselende slootwaterstanden kalfden de slootkanten eerder af en het waterschap was niet enthousiast over het afdammen van sloten.

Precisiewatermanagement

Onderwaterdrainage 3.0, de drukdrains, is daarop het antwoord. 'We zijn er nu al van overtuigd dat door het precisiewatermanagement, dat met deze drukdrains mogelijk wordt, de bodemdaling zal afnemen met 50 tot 80 procent', zegt Joosten.

Daarnaast zal de boer nog beter het land op kunnen, als dat nodig is. Maar de grootste winst zal zitten in het feit dat de vochtvoorziening in de bodem 's zomers verbetert, waardoor er meer en beter gras van het land kan worden gehaald.

Stikstof

'In veenweidengebieden komt door afbraak van veen veel stikstof vrij, wat leidt tot een te hoog ruweiwitgehalte in het gras, met name in de tweede helft van het groeiseizoen. Dit zorgt ervoor dat de boer moet bijvoeren met eiwitarme producten, zoals snijmais, die hij vaak zal moeten aankopen', legt de onderzoeker uit.

'Maar als we het grondwaterpeil in droge periodes hoger kunnen zetten, vindt er minder veenmineralisatie plaats, waardoor er minder stikstof vrijkomt en er dus minder ruw eiwit in het gras zit. Dit betekent dat de boer meer eigen weidegras kan voeren en minder voer hoeft aan te kopen.'

Waterkwaliteit

Ook zorgt minder uitstoot van stikstof en fosfor voor een verbetering van de waterkwaliteit en een vermindering van de ammoniakuitstoot. Zeker voor boeren nabij natuurgebieden kan dit laatste voor nieuwe ontwikkelruimte zorgen.

Toch zitten er ook haken en ogen aan onderwaterdrainage 3.0. Onderwaterdrainage 1.0 vergt een investering van 1.800 euro per hectare. Drukdrains kosten nog eens 1.000 euro extra. Joosten: 'De uiteindelijke vraag is niet wat het kost, maar wat het oplevert.'

Terughoudend

Daarnaast zijn de waterschappen nog terughoudend, maar ze zetten dat om in betrokkenheid bij het project. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden start zelfs binnenkort een eigen project, in samenwerking met het VIC, om te kijken of melkveehouders op bedrijfsniveau hiermee uit de voeten kunnen.

'Sommige waterschappen vrezen voor misbruik. Je kunt het nieuwe systeem ook inzetten als onderbemaling in een nieuw jasje. Het waterschap wil daarom garanties, bijvoorbeeld in de vorm van een vergunningsplicht, als het systeem in de praktijk wordt geïntroduceerd.'

Voorlichting

Als praktijkintroductie aan de orde is, pleit het VIC voor goede begeleiding en voorlichting. 'We willen dit niet zomaar over de schutting gooien. Techniek, voorlichting én regels van het waterschap moeten samenwerken en wel zo dat de boer ermee uit de voeten kan.'

Joosten vindt de pilot zelf in ieder geval reuzespannend. 'Ik denk echt dat we op het punt staan om een grote klapper te maken om bodemdaling tegen te gaan. Vanuit de sector werken we aan een oplossing voor bodemdaling, waar zowel de sector zelf als de maatschappij baat bij heeft. Als dat gaat lukken, verdient de sector een lintje.'