'Onmisbaar voor goede koeherkenning'

Achtergrond
‘Stel dat niet alle koeien door de melkrobot zijn geweest en je nog enkele koeien moet ophalen. Een onmogelijke opgave, als je die koeien via het oornummer moet identificeren. Dat geeft onrust in de stal’, zegt Van den Tweel, die samen met zijn ouders een melkveebedrijf runt.
‘Bij het bekijken van de oornummer in de box zullen koeien onnodig opstaan en gaan lopen. Wanneer je direct ziet welke koeien naar de robot moeten, kun je snel en accuraat handelen.’

Verkeerde koe

Datzelfde geldt voor het herkennen van een tochtige of zieke koe en het toedienen van medicijnen. ‘Je moet zeker weten dat je het goede dier pakt. Een goede herkenning is daarbij ook essentieel. Stel dat de verkeerde koe antibiotica krijgt, waarbij de melk vervolgens in de melktank komt. Daar moet je niet aan denken’, stelt Van den Tweel.
‘Met het oormerk zijn de koeien van de voorkant en van de zijkant en met het koudmerk van de achterkant te herkennen. Een medewerker ziet op afstand om welk dier het gaat, ook een stagiair die voor de eerste dag op het bedrijf is.’
De meeste van zijn 160 melkkoeien zijn dan ook voorzien van een koudmerk, alleen de witte dieren niet. Dat bestaat telkens uit het viercijferig werknummer, zoals ook in het oornummer is vermeld. ‘Anderen gebruiken een driecijferig, eigen nummer, maar ons systeem is helder voor iedereen’, meent Van den Tweel.
Eén keer per jaar worden alle pinken gekoudmerkt door een extern specialist. Het feitelijke werk wordt door twee personen gedaan. Terwijl alle pinken met hun kop in het voerhek vaststaan, duwt één persoon de pink vast tegen haar buurvrouw, terwijl de ander het merk op het dier drukt.
‘Dit moet ongeveer een kleine minuut duren. Het merk, dat vooraf in droogijs (koolzuursneeuw) lag, moet constant op dezelfde plek zijn geplaatst. Dat lukt altijd. Het is niet zo dat de dieren volop in de stress schieten of onrustig worden.’
Van den Tweel verwacht dat het meevalt met de stress. ‘Natuurlijk hebben de dieren in de gaten dat er wat aan de hand is. Zeker wanneer er met een kruiwagen met merken achter de dieren wordt langsgereden. Het feitelijk aanbrengen van het merk geeft iets pijn, vergelijkbaar met het weghalen van een wrat door middel van vloeibare stikstof. Je voelt even een steekje, maar minder dan bijvoorbeeld een speldenprik.’

Niet pijnlijk

Hoewel de term ‘koudmerken’ en het synoniem ‘vriesbranden’ doen vermoeden dat het om een pijnlijke ingreep gaat, is dit niet het geval, blijkt uit literatuuronderzoek van Joanna Zijlstra en Hans Hopster in 2011. In dat jaar liep een tijdelijke ontheffing voor koudmerken af. Dat was voor LTO Nederland en het Productschap Zuivel (PZ) reden om dit onderzoek in te stellen.
De onderzoekers concluderen dat koudmerken kortdurende stress veroorzaakt. Zo stijgen de hartslag en de fysiologische stressparameters in het bloed. Ook komen gedragsreacties, zoals het slaan met de staart voor. Heftige reacties, waaronder trappen, blijven echter uit. De behandeling lijkt niet tot chronische stress te leiden. Die wordt met name gezien als relevant voor het dierenwelzijn.

Geen alternatief

Mede vanwege de bijzondere plek ziet Van den Tweel geen alternatief voor het koudmerk. Hij is daarom een groot pleiter bij de Tweede Kamer voor het behoud van het koudmerken omdat het een belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering is.
‘Een nummer aan de halsband verbetert ook de herkenning, maar om die af te lezen, moet je toch al aan de voorkant zijn. Daar zijn met de oormerken al herkenningspunten. Van koudmerken hebben boer en koe iedere dag plezier. Daarmee weegt het zeker op tegen het korte stressmoment bij het aanbrengen.’