Fosfaatefficiëntie tot op de botten

De drie partijen voerden een jaar lang validatieproeven uit om de werking van fosfaatefficiëntie bij melkkoeien beter in beeld te krijgen.

Als fosfaatefficiëntie nog niet een item is voor melkveehouders, dan wordt dat het de komende jaren zeker. Hoog tijd om de kennis daaromtrent te verdiepen dachten Bayern Genetik, Victoria Mengvoeders en Provimi.

Fleckvieh-koeien

Stef Beunk van Bayern Genetik gaf de aanzet. Hij vertelde Frank de Louw van Victoria Mengvoeders van de indruk die onder Fleckvieh-boeren bestaat dat Fleckvieh-koeien efficiënter met het fosfor uit het voer omgaan.

De Louw betrok Rob Hulshof van Provimi erbij. Samen gingen ze de zoektocht aan met de vraag hoe de fosfaatefficiëntie is te verhogen met behoud of verbetering van melkproductie en gezondheid.

Zeven bedrijven

Daarvoor selecteerde het drietal zeven bedrijven die een jaar lang, in samenwerking met dierenartsen, zijn gevolgd (zie kader). Bij deze bedrijven is intensief gekeken naar hoe fosforbenutting in de koe werkt. Gedurende het jaar is op vijf validatiemomenten bloed, urine en melk gemonsterd om de fosforstatus van de koe te bepalen.

Vier keer gedurende het afgelopen jaar zijn op deze bedrijven bij vooraf geselecteerde melkkoeien en vaarzen, op basis van lactatiestadium, validatieproeven uitgevoerd. Dat houdt in dat bloed, urine en melk zijn afgetapt voor onderzoek.

Niets veranderen

'De deelnemende melkveehouders is uitdrukkelijk gevraagd niets aan het rantsoen of anderzijds te veranderen', vertelt De Louw. Hij stelt verder dat de zoektocht naar fosfaatefficiëntie essentieel is, mede door verkeerde aannames van veel melkveehouders.

'De route van minder en minder fosfor in het rantsoen wordt snel gekozen, maar waar het om draait, is optimalisatie van het aanbod. In de verschillende stadia van de lactatie heeft een melkkoe verschillende behoeftes. De kunst is om dit goed in beeld te krijgen en hierop in te spelen', aldus De Louw.

Elke koe

Uit de proeven kwam onder andere naar voren dat eigenlijk elke koe aan het begin van haar lactatie minder fosfor opneemt uit voer dan haar behoefte. Dit vult ze aan met reserves uit het karkas, de botten.

Om die reden is het volgens Hulshof ook niet per se een probleem dat er in de eerste weken na afkalven niet in de behoefte wordt voorzien.

Reserves aanvullen

'Omdat een hoogproductieve koe in de eerste weken van de lactatie bijna niet op de behoefte aan fosfor is te voeren, is het zaak haar reserves aan te vullen in de tweede helft van de lactatie. Hoe dat het beste is te realiseren, moet verder onderzoek duidelijk maken.'

Ook komt uit de proeven naar voren dat er duidelijk verschil zit in botopbouw van vaarzen. Goed ontwikkelde vaarzen hebben meer capaciteit om een fosforbuffer op te slaan en deze ook aan te boren.

Lichaamsgewicht

Hulshof noemt als vuistregel dat een vaars na afkalven minimaal 85 procent van het lichaamsgewicht als oudere koe moet hebben. Het lijkt er namelijk op dat goed voeren in de periode tussen insemineren en afkalven van belang is voor de fosfaatvastlegging van een vaars. Dat verband is niet bewezen, maar de eerste uitkomsten wijzen daar wel op.

'De conclusie die je wel kunt trekken, is dat er gemiddeld gezien weinig wordt gedaan met rantsoenberekening voor ouder jongvee', zegt De Louw. 'Daarin valt nog veel winst te behalen, ook voor fosfaatefficiëntie.'

Grondstoffen

Waar volgens De Louw sowieso ook winst valt te behalen, is het gerichter inzetten van grondstoffen. 'Elke grondstof bevat in meerdere of mindere mate fosfor. Nu redeneren we vaak dat een grondstof met een hoog fosforgehalte geweerd moet worden uit rantsoenen om meer fosfaatefficiëntie te behalen. Wat we echter willen, is optimaliseren naar behoefte', stelt hij.

'Dat kan betekenen dat bijvoorbeeld raapzaadschroot, dat bekendstaat als fosfaatrijk, in het begin van de lactatie een prima aanvulling is, terwijl je deze grondstof later in de lactatie juist weert. Omdat fosfaatefficiëntie straks echt voelbaar is in de portemonnee, gaan we ook de grondstoffenkeuze meer vanuit de portemonnee laten leiden.'

Botafbreekwaarde

Het onderzoek naar de werking van fosfor staat nog in de kinderschoenen. Maar met de huidige validatieproeven zijn stappen gezet. 'Via het bloed kunnen we de botvorming en -afbraak meten', vertelt Hulshof. 'Dat levert interessante informatie op waar je onder andere richting fosfaatefficiëntie waarschijnlijk echt voordeel mee gaat behalen.'

Het idee daarbij is om een stap verder te gaan, vertelt De Louw. Daarmee doelt hij op het eenvoudiger maken om gegevens over fosforbenutting en fosforbuffer in de koe beschikbaar te krijgen.

Mobiele telefoon

'Ik hoop dat we over enkele jaren met de mobiele telefoon een scan van een koe maken om zo de botkwaliteit en de fosforbuffer inzichtelijk te krijgen in een speciaal ontwikkelde app. Zover zijn we nog lang niet, maar de eerste stappen zijn gezet.'