'Architect doet meer dan buitenkant'

Boeren en architecten kunnen elkaar moeilijk vinden. Daaraan wil Wierde & Dijk een einde maken. Al rond 2003 startte de vereniging met het project Agrarisch Landschappelijk Bouwen. Volgens de vereniging ging de kwaliteit van het landschap achteruit. Doel was om via het project een alternatief te bieden voor 'standaardschuren' die het Groninger landschap sinds 'een aantal decennia ontsieren'.

Dit project leidde tot een paar nieuwe schuren onder architectuur. Veel te weinig, vindt de vereniging. Begin deze maand blies ze het project nieuw leven in (zie kader). Anders dan ruim tien jaar geleden wil Wierde & Dijk de bouw onder architectuur combineren met aardbevingsbestendigere bouw en het verwijderen van asbest.

Bovendien zijn meer architecten bij het project betrokken. Want boeren willen wel op een andere manier bouwen, maar weten niet hoe, is de ervaring van Wierde & Dijk.

Dat merkt Annet Ritsema, architect en eigenaar van Bureau Ritsema Architectuur & Stedenbouw, ook op. Ze groeide op een akkerbouwbedrijf in Middelbert op. Het platteland behoort sinds een tijd tot het werkgebied van Bureau Ritsema. Zo herbestemde ze voormalige boerderijen en schuren tot onder andere woonboerderijen. Bovendien brengt ze in de gemeente De Marne de leegstaande boerderijen in de kaart en onderzoekt ze of er nieuwe businessmodellen voor deze boerderijen kunnen worden ontwikkeld.

Maar ze ziet ook een belangrijke rol weggelegd voor architecten in de gangbare agrarische sector.

Vooroordelen

'Architecten en boeren komen niet met elkaar in aanraking. Bij boeren, maar ook burgers, leven veel vooroordelen over architecten', zegt ze op haar kantoor in Haren. 'Een architect bouwt nooit wat jij wilt, hij overschrijdt altijd de kosten, hij wil altijd iets moderners dan jij, hij plaatst ramen en deuren waar je ze juist niet wilt, hij is eigenwijs en luistert niet.'

Wezenlijke vraag is wat een architect toevoegt in de land- en tuinbouwsector. Een boer wil vooral een functioneel gebouw. Waar veel schurenbouwers vooral expertise hebben in de technische uitvoering, is esthetiek en ontwerpen niet hun vak. Dat is het vak van een architect. Maar een architect doet veel meer dan alleen de buitenkant. Die buitenkant is alleen maar het uiteindelijke resultaat van alles wat er aan wensen, mogelijkheden en regels aan vooraf ging.

Donkere materialen

Daarbij benadrukt Ritsema met klem dat een architect ook denkt aan de functionaliteit van een gebouw en dat ze Groninger Museum-achtige toestanden op het platteland wil voorkomen. 'Dat is nog wel eens de angst van boeren, maar voor het platteland is dit te uitgesproken. Het gaat om een zorgvuldige en terughoudende inpassing in het landschap. Donkere materialen vallen dan bijvoorbeeld veel minder op dan lichte kleuren.'

En dat kan al via nuances, vult haar collega Jochem Koster aan. 'Een gebouw ziet er heel anders uit als de witte windveren, die ervoor zorgen dat wind en regen niet onder de dakbedekking kunnen komen, zwart zijn. Dat scheelt boeren ook in onderhoud, donkere windveren ogen minder snel vies. En een alternatief voor een dakgoot is een drainafvoer in de grond, waardoor je een strakkere daklijn krijgt.'

Een architect kan ten slotte ook goed de rol van mediator en adviseur op zich kan nemen, stelt het tweetal, bijvoorbeeld als er een lastige bestemmingsplanprocedure nodig is of naar de welstand toe. Koster: 'Wij begrijpen zowel de verschillende instanties als de boer. Het is niet verwonderlijk dat boeren soms in de clinch liggen met de welstand. De belangen lopen soms erg uiteen, waardoor ze elkaar niet begrijpen. Een architect heeft inzicht in de belangen van beide partijen en kan ze daardoor dichter bij elkaar brengen.'