Afrika moet gewoon meedoen

Welke rol speelt landbouw in de vluchtelingencrisis? Is die het gevolg van te liberaal landbouwbeleid, klimaatverandering of slecht bodemmanagement? Draagt verwaarlozing van de landbouw bij tot het ontstaan van de Arabische Lente en alles wat er volgde?
De debatserie 'It's the Food, my Friend' probeerde maandag in de Rode Hoed in Amsterdam veel wereldproblematiek onder één noemer te brengen: vluchtelingen, landbouw en voedsel. Daarmee namen de organisatoren te veel hooi op hun vork. Dat was jammer voor de discussie. Verdieping kwam zo onvoldoende uit de verf.
Spreker Henk Breman toonde zich verstandig en beperkte zich tot: kan Afrika zichzelf voeden? De agrobioloog denkt van wel, maar dan moet er veel meer aandacht komen voor de bodem. 'Gebrek aan regen is niet beperkend, maar het watervasthoudend vermogen. De arme stuifzanden van de Peel, Veluwe en Drenthe heb je nu in Afrika: gronden waar roofbouw op is gepleegd.'
Volgens Breman krijg je zulke gronden alleen weer productief als je naast organische stof langdurig kunstmest toelaat. Een stelling die in de Rode Hoed gemengde reacties opriep, vooral ook omdat de biologische land- en tuinbouw het gebruik van kunstmest verbiedt.
Moet je Afrika uitzonderen van de wereldhandel? Volgens Breman richt het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zich op het concurrerend maken van de Europese boeren. Hij denkt niet dat Afrika daarin meekan. Europese boeren moeten maar concurreren met Amerika en Oost-Azië.
Bram van Ojik, 'migratiegezant' op het ministerie van Buitenlandse Zaken zegt van niet. 'Ik vind dat je Afrikaanse boeren zelf moet laten beslissen.'
De oud-fractievoorzitter van GroenLinks gaf een voorbeeld. Libanese aardappeltelers willen graag exporteren naar de EU, maar er mag geen zand aan de aardappelen zitten in verband met fytosanitaire eisen. Dus ze hebben 25.000 euro nodig voor een wasinstallatie. Van Ojik: 'Moet je dan zeggen: nee, produceer voor de regio, want daar is een tekort? Ze kunnen meer verdienen met export.'
Boeren in Afrika en het Midden-Oosten moeten inderdaad af van hun afhankelijkheid. Dan moet je hen niet uitzonderen. Het zou best kunnen dat de vluchtelingencrisis hen daarbij gaat helpen.

Eigen kracht

Migratie vindt wereldwijd plaats. Hierdoor, en door de grotere rol van China op het wereldtoneel, stellen ontwikkelingslanden eisen aan Europa. Dat is misschien wennen, maar uiteindelijk beter. Het kan niet Europa zijn - overheden noch ngo's - dat de boeren elders voorschrijft wat zij moeten doen. Zij moeten hun eigen kracht ontwikkelen, zodat zij zelf kunnen besluiten.
Debatleider Felix Rottenberg kwam met een passend Syrisch spreekwoord: 'Een goede boer is een koning in vermomming.' Een sterke, goed georganiseerde boerenstand als basis voor economische ontwikkeling van het platteland en stabiliteit. Dit is trouwens precies waar Agriterra mee bezig is.
Leidt falend landbouwbeleid tot oorlog? Het werd in de Rode Hoed niet bewezen. Het omgekeerde wel: een Syrische groenteteler die van zijn land is verdreven door zijn eigen regering. Hij belandde via Libië en een gammel bootje in Europa. Hij heeft intussen een vluchtelingenstatus en zoekt werk in de landbouw. Wie iets geschikts voor hem weet, mag het aan mij doorgeven.

Klaas Johan OsingaBeleidsspecialist LTO Nederland