Telers kiezen vaker voor compost

Door de steeds strengere mestnormen komt er minder mest op het land. Daardoor daalt ook de aanvoer van organische stof op bouwland.
Jaarlijks wordt circa 2 procent van de organische stof in de bodem afgebroken, blijkt uit informatie van Wageningen UR en het Louis Bolk Instituut. Het organischestofgehalte kunnen telers aanvullen met gewasresten, teelt van groenbemesters, dierlijke mest of compost.
'Compost heeft een hoog aandeel organische stof in relatie tot de kilo's fosfaat die erin zitten', zegt Janjo de Haan, onderzoeker bodem en bemesting bij Wageningen UR. 'En fosfaat is vaak de beperkende factor voor de hoeveelheid mest die een ondernemer op het land kan brengen.' In varkensmest zit bijvoorbeeld 45 gram organische stof per kilo, bij compost ligt dat rond de 200 gram.
Voordeel van compost is dat het zorgt voor verbetering van de bodemstructuur, betere bewerkbaarheid en lagere slempgevoeligheid. Daarnaast kan het waterhoudendvermogen van de grond stijgen en de bodemvruchtbaarheid verbeteren. Uit onderzoeken blijkt dat gerijpte compost ook ziektewerende eigenschappen heeft.
Op jaarbasis wordt er in Nederland zo'n 2 miljoen ton compost door composteerders afgezet. Daarvan gaat ongeveer twee derde naar de landbouw. Glastuinders, boomkwekers en akkerbouwers zijn grote afnemers.
'Het zijn de intensieve grondgebruikers die het meeste compost afnemen', zegt Kees Pals van Comgoed Compost, een compostproducent in het Zuid-Hollandse Dirksland. 'Ondernemers willen met zo min mogelijk aanvoer van mineralen zoveel mogelijk organische stof aanvoeren.'

Stikstof vastleggen

Compost heeft geen onderwerkplicht en kan in principe het gehele jaar worden uitgereden. 'Toch is het verstandig dit in het najaar te doen', zegt De Haan. 'Compost aanwenden voor de teelt kan ongunstig uitpakken. Compost kan ook stikstof vastleggen waardoor het niet beschikbaar is voor de plant.'
In de mestwetgeving telt compost voor 10 procent mee. Als er 20 tot 30 ton compost per hectare wordt aangewend komt dat neer op 100 tot 200 kilo stikstof. Daarvan telt dan 10 tot 20 kilo stikstof mee voor de mestboekhouding.
De 10 procent is gebaseerd op het feit dat van compost jaarlijks ongeveer 10 procent stikstof vrijkomt in de bodem. 'Bij regelmatig aanwenden van compost kan na verloop van jaren door mineralisatie meer stikstof vrijkomen', zegt De Haan. 'Dan is er dus ook een lagere bemesting nodig.'
De prijs van compost ligt tussen de 3 en 12 euro per ton, afhankelijk van de kwaliteit en de transportafstand. 'Sommige ondernemer gaan voor de laagste prijs maar goedkoop kan duurkoop zijn', zegt Kees van Dun die als loonwerker veel compost uitrijdt voor zijn klanten in Overijssel en Flevoland.

Goed rijpen

'Goede compost is goed gerijpt en bevat weinig ruwe materialen meer. Als ondernemer moet je goed opletten dat er niet te veel zand of grond in de compost zit. Dat doet niets voor je bodemvruchtbaarheid', vervolgt de loonwerker.
Goede compost is voldoende warm geweest om ziektekiemen te doden maar niet te warm zodat het as is geworden. De brancheorganisaties BVOR en Vereniging Afvalbedrijven zijn in 2010 het certificatieschema Keurcompost gestart. Van de bijna twee miljoen ton compost die jaarlijks op de markt komt, is anno 2015 ruim de helft Keurcompost. Met het keurmerk worden ook risico's op de aanwezigheid van bijvoorbeeld glas afgedekt.
Van Dun vindt wel dat ondernemers niet blindelings op het keurmerk moeten vertrouwen. 'Als er veel vraag is naar keurcompost worden er partijen afgeleverd die nauwelijks aan de standaard voldoen. Dan krijg je bijvoorbeeld een partij die nog niet voldoende is gerijpt.'

Goede compost ruikt naar bosgrond

Compost bestaat uit plantaardige resten bijvoorbeeld groenten, fruitschillen, grasmaaisel, bladeren of snoeihout die door micro-organismen bijna tot humus zijn afgebroken. Compost is een donkerbruin tot bijna zwart kruimelig materiaal dat naar bosgrond ruikt. De belangrijkste grondstoffen voor de productie van compost zijn groenafval en gft-afval.
Groenafval is het organisch materiaal dat vrijkomt bij het onderhoud van de publieke groenvoorziening, landschap, natuur en bos. Het materiaal bestaat hoofdzakelijk uit gras, blad en houtachtig materiaal. Gft-afval is het groente-, fruit- en tuinafval van particulieren en daarmee vergelijkbaar organisch bedrijfsafval. Gft-compost bevat over meer stikstof en fosfaat en wat hogere gehalten aan verontreinigingen als glas en plastic.