Extra potje voor pensioen nog taboe

'Ondernemers zijn bezig met de continuïteit van hun bedrijf. Dat gaat voor de oudedagsvoorziening', zegt Harold van der Meulen van LEI Wageningen UR, die onderzoek deed naar sociale zekerheid van agrarische ondernemers. 'Vaak is het de vraag: gaat de 10.000 euro die dat jaar is verdiend, naar het pensioen of naar een investering?'
In een goed jaar heeft een ondernemer een keuze waar het verdiende geld naartoe gaat. Maar in slechtere jaren is het soms noodzaak om het geld bestemd voor de oude dag in het bedrijf te stoppen. 'Bij een tekort aan liquide middelen gaat het geld voor het pensioen of geld van een spaarrekening op aan facturen van de veearts of de voerleverancier', zegt Van der Meulen.
Ondernemers zien de waardeontwikkeling van het bedrijf veruit als de belangrijkste basis voor de pensioenopbouw. Dit geldt voor alle sectoren. 'Die waardevermeerdering kan worden overschat', zegt Van der Meulen. 'In de glastuinbouw is de waarde van het bedrijf gedaald door daling van de grondprijs. In de varkenshouderij zien we hetzelfde beeld. Daar worden verouderde bedrijven heel moeilijk verkocht. Uit de verkoop van het bedrijf blijft dan maar weinig pensioen over.'
In de grondgebonden landbouw ligt dat genuanceerder. Ondernemers die grond kopen, rekenen erop dat die investering weer terugkomt. Door de waardestijging van de grond wordt er vermogen opgebouwd die als oudedagsvoorziening kan worden gebruikt. Maar grond bijkopen voor 50.000 euro per hectare kan zwaar op de liquiditeit van het bedrijf drukken.
'Bedrijven moeten bij grondaankoop met vreemd vermogen wel de rente kunnen opbrengen en kunnen aflossen', zegt Lambert Schuldink van Countus Accountants. 'De tijd dat banken leningen voor aankoop van grond aflossingsvrij lieten, is voorbij. Vaak moet een ondernemer 2 tot 4 procent aflossen. Aflossen in combinatie met een waardestijging van de grond is verplicht sparen, maar je moet het wel kunnen opbrengen.'

Geen hoogwaardige teelten

Daarbij komt dat in de melkveehouderij grond wordt gekocht voor gras en mais. Dat zijn geen hoogwaardige teelten en de opbrengsten per hectare zijn relatief laag. Lager dan de financiële lasten. De ondernemer moet wel de financiële ruimte hebben om dat op te brengen.
Dat geld kan dan ook niet worden gebruikt voor een pensioenopbouw buiten het bedrijf. 'Bij de aankoop van grond liggen de liquiditeitskosten hoger dan de opbrengsten', zegt Schuldink. 'Boeren moeten de financiële ruimte hebben om dat gat te vullen.'
Boeren die grond kopen terwijl daar eigenlijk geen financiële ruimte voor is, zouden zichzelf dus alleen maar dieper in de problemen brengen. Laat staan iets aan pensioenopbouw kunnen doen.
Op bedrijven waar een opvolger aanwezig is, is bij overname het pensioen van ondergeschikt belang, blijkt uit het LEI-onderzoek. Bij veel bedrijven willen de uittreders toch de voorzetter goed ondersteunen, bevestigt Reinder Hartmans van Alfa accountants. 'Dan wordt genoegen genomen met een relatief lage overdrachtsprijs. Dit gaat ten koste van het pensioen.'
Daarbij komt ook dat bedrijven voor een minimale som worden overgenomen om de overdracht en de bedrijfsvoortzetting überhaupt mogelijk te maken, stelt Hartmans. Een pensioen opgebouwd buiten het bedrijf kan de bedrijfsoverdracht makkelijker maken.
Agrariërs moeten dan ook meer geld opzij zetten, vinden adviseurs. Zeker als ze na een winstgevend jaar geld overhouden, zegt Schuldink. 'Veel ondernemers kiezen ervoor om het geld te investeren. Dat is fiscaal ook aantrekkelijker. Maar op langere termijn kan het verstandiger zijn wat meer belasting te betalen maar wel een spaarpotje op te bouwen.'
Ook bewust investeren is een goede strategie, zeggen adviseurs. In de melkveehouderij worden soms te dure stallen gebouwd en te veel geïnvesteerd in materiaal dat snel waarde verliest. 'De landbouw heeft steeds meer te maken met prijsschommelingen', zegt Schuldink. 'Dan is het des te belangrijker geld opzij te zetten om aan je financiële verplichtingen te kunnen blijven voldoen en ook je voorzieningen voor de oude dag veilig te stellen.'