Theorie en praktijk komen samen op Agroforestry-inspiratiedag

Een kleine honderd geïnteresseerden in agroforestry hebben zich donderdag 27 maart verzameld voor de Agroforestry-inspiratiedag bij Zuivelboerderij De Brummenaer in het Gelderse Brummen. Het is het melkveebedrijf van Jan Willem Breukink en Michaela van Leeuwen.

'Wie zijn er allemaal boer?', vraagt dagvoorzitter Heleen Lansink als aftrap aan de zaal. Ongeveer twee derde van de voornamelijk mannelijke aanwezigen steekt zijn hand op. 'Dat is mooi', zegt coördinator Dyon Temming van Agroforestry Netwerk Gelderland achter in de ruimte tevreden. 'Dat zie ik ook weleens andersom.' Die andere groep, die vaak de meerderheid vormt bij dit soort bijeenkomsten, bestaat uit adviseurs, politici en ambtenaren.

De inspiratiedag is juist voor boeren die al iets doen op dat vlak – de meerderheid van de aanwezigen – of daarmee willen beginnen. Die inspiratie komt door ervaringsverhalen in de stroschuur, maar ook met demonstraties bomen en hagen planten. Daarnaast geeft de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland financiële voorlichting.

De organisatie heeft drie 'agroforesters' uitgenodigd om hun verhaal te doen: melkveehouder Rick Huis in 't Veld uit het Overijsselse Lettele, melkvee- en pluimveehouder Conny van den Top uit het Gelderse Lunteren en akkerbouwer Theo Nieuwenhuis uit het Gelderse Didam. Alle drie boeren ze deels of geheel biologisch.

De drie voorbeeldboeren zijn allemaal op een andere manier aan hun bomenproject begonnen. Huis in 't Veld wilde het anders doen dan zijn vader. Noch hij noch zijn vrouw hebben een agrarische opleiding, maar zij deden kunstacademie en klassiek zangeres als opleiding. Toch besloten ze het bedrijf van zijn ouders over te nemen en te extensiveren. 'En dat allemaal verantwoorden aan mijn vader die het allemaal had opgebouwd.'

Een kleine zeven jaar geleden begon Huis in 't Veld bomen te planten op zijn land. 'Later ging dat agroforestry heten', zegt hij. 'Hoe noemde jij dat dan?', vraagt Lansink. De jonge boer twijfelt even en antwoord aarzelend: 'Bomen planten.' Daverend gelach uit de zaal.

CO2-uitstoot compenseren

Van den Top kwam op Facebook iemand tegen die de CO2-uitstoot van een lange reis wilde compenseren door bomen te planten bij een boer. Ze zocht schaduw voor haar kippen. Tachtig notenbomen werden gefinancierd, die zij minstens twintig jaar moet laten staan. Dat is contractueel bepaald. Van den Top dacht niet dat zij aan agroforestry deed. 'Ik deed het in eerste instantie om mijn kippen bij de stal weg te trekken, verder het grondstuk op.'

Nieuwenhuis pakte het serieuzer aan, toen hij van melkveehouder in Zevenaar opnieuw begon als akkerbouwer in Didam. Hij wilde bewust biologisch werken met veel aandacht voor de bodem. Hij volgde een cursus en eind 2022 plantte hij de eerste hazelaars op zijn grond. Bewust geen bos, want 'in de tussenruimten van de bomen moeten de gewassen gewoon kunnen groeien'.

Buiten zijn het de praktische doeners die de ruimte krijgen om tussen de koeienstal en de schuur workshops voederhagen en notenbomen planten te geven. Hoewel, workshops. 'Als ik naar de kleigrond hier kijk en de droogte in maart, dan denk ik dat we meer gaan vertellen dan planten', zegt Ton Baltissen van het Kennisnetwerk Notenteelt.

Samen met collega Herman Janssen blijkt Baltissen een soort komisch duo dat tussen de gekheid door veel informatie kwijt kan. Als je gaat planten, kun je in diezelfde werkgang ook meteen snoeien, propageert Baltissen. Daar zijn verschillende theorieën over, zegt hij met een schuin oog op Janssen.

'Wij zijn allebei expert en als je twee experts hebt, heb je een meningsverschil. Met jullie er allemaal bij wordt het zo ruzie. Godsdienst, politiek en snoeien, dat gaat hetzelfde', lacht Balitissen.

'De rugge'

Op het erf bij de schuur geeft Temming een rondgang langs de bosbouwmachines. Grote boren om stobben uit te boren en een variant op een soort kruiwagenonderstel. 'Dan kost oe dat de rugge niet', verklaart de coördinator wervend.

Kleine raapmachientjes om walnoten te verzamelen, staan gebroederlijk naast een mobiele zaagmachine om stammen in planken te zagen. Voor de bosbouwer die meer waarde aan zijn hout wil toevoegen. 'Maar goed zagen is vakwerk', zegt Temming er waarschuwend bij. Misschien is het handiger om daarvoor dus een vakman in te schakelen.

Knutselboer Jan Hoftijzer uit het Gelderse Aalten toont zijn zelfbouwproject. Een mechanische heggenschaar die hij op zijn shovel kan monteren. Tegelijk met de aanplant van zijn voederhaag begon hij met het nadenken daarover. Het toont dat je als slimme boer niet altijd afhankelijk hoeft te zijn van loonwerkers, zegt Temming. 'Dit is natuurlijk veel goedkoper.'

De coördinator vervolgt: 'Jan heeft het goed bekeken. Er komen vast meer boeren met voederhagen in zijn omgeving. Als die weten dat hij zo'n handige schaar heeft, dan komt de vraag vanzelf of hij bij hen wil knippen.'

'Zelfs de workshophouders gaan met nieuwe kennis naar huis', concludeert Lansink na afloop. Of, in de woorden van Temming: 'Je ziet eens wat en je praat er eens over.'