'Gewone Achterhoekse boeren helpen bij ons onderzoek'

Leyequién (51) werkt sinds 2016 bij Van Hall Larenstein. De in Mexico geboren onderzoeker begon in 2016 als lector – onderzoeksleider en docent – forest and landscape. Toen dat project vorig jaar afliep, werd een opvolger geconstrueerd door haar onderzoek samen te voegen met dat naar agroforestry dat ook op Van Hall Larenstein liep.

Het is belangrijk om verschillende perspectieven te hebben op maatschappelijke kwesties

Eurídice Leyequién, lector vitale agrolandschappen bij Van Hall Larenstein

Het kwam Leyequién goed uit, omdat de oude naam het landbouwkundig aspect van het onderzoek niet goed dekte. Ze was namelijk al veel bezig met boeren die iets deden met bomen en landschapsbeheer. Vanaf 1 januari doet ze onderzoek naar agroforestry in Indonesië, India en de Achterhoek.

Hoe komt een Mexicaanse bioloog in Nederland om met bos en boeren te werken?

'Ik kwam in 2015 naar Nederland voor een sabbatical. Nederland kende ik al omdat ik van 1998 tot 2000 in Enschede mijn masteropleiding had gedaan en ik was met een Nederlandse man getrouwd.

'Een kennis wees mij erop dat Van Hall Larenstein een lector forest and landscape zocht. Ik had onder andere onderzoek gedaan naar de manier waarop de oorspronkelijke bewoners van Mexico biodiversiteit en landgebruik combineren en in Zimbabwe naar watergebruik in de veehouderij.'

U vindt boeren belangrijk bij het behoud van landschap. Waarom is dat?

'In Mexico was ik jaren geleden betrokken bij een onderzoek naar vlinders. Dat was in een geweldig gebied; oerwoud met bomen tot aan de hemel. Toen ik daar veel later terugkwam, waren alle bomen verdwenen en de grond was landbouwgrond. Het bleek dat die grond gemeenschappelijk bezit was van de lokale boeren. Ze hadden de grond nodig om gewassen te verbouwen. Ik vond het erg, maar begreep hen ook. Toen realiseerde ik mij dat je met boeren moet samenwerken om het landschap te behouden.

'Boeren zijn ingebed in het landschap. Ontwikkelen van dat landschap is goed voor het voortbestaan van de boer. Zij kunnen een belangrijke rol spelen in het oplossen van maatschappelijke problemen, zoals natuurbehoud en stikstofopslag in gewassen en bomen.'

Is er een verschil tussen Nederlandse agrariërs en buitenlandse boeren?

'Nederlandse boeren zijn ondernemers. Meer dan in andere landen vragen zij zich af hoe zij geld kunnen verdienen met wat zij doen. Het is voor hun succes belangrijk om een waardeketen te creëren. Dat geld dus ook voor agroforestry, voedselbossen.'

Wat wilt u bereiken met dit nieuwe project?

'Wij, want ik werk met een team, hebben drie aandachtsgebieden. Ten eerste: hoe past agroforestry in de huidige landbouwsector? Daarnaast onderzoeken we hoe agroforestry kan bijdragen aan herstel van het landschap en ten slotte onderzoeken we hoe het kan bijdragen aan het behoud van ecosystemen.'

Wat hebben boeren aan dit onderzoek?

'Dat vind ik het leuke van toegepast onderzoek, wat we hier doen. Er worden echt bomen geplant. Boeren kunnen zien wat we doen. Ik probeer er ook voor te zorgen dat ons onderzoek vraaggestuurd blijft. De regie blijft in de regio bij de boeren.'

Waar kijkt u dan in de praktijk naar?

'Ik probeer het onderzoek holistisch te bezien. Niet alleen of de bomen goed groeien, maar er moet ook aandacht zijn voor de voedingswaarde van de producten die met agroforestry worden geproduceerd. Ook de milieu-impact is belangrijk. Wat is de voetafdruk van plantbased kaas ten opzichte van kaas van melk? Wat doet agroforestry met de bodem en het insectenleven? Het is mijn taak om dat ook in te bedden in het onderwijs op Van Hall Larenstein.'

Waarom is gekozen voor Indonesië, India en de Achterhoek?

'Wat meespeelt, is dat wij in die drie gebieden al living labs hebben. Dat zijn een soort proeftuinen in het echte leven. In dit geval met gewone boeren die ons helpen met het onderzoek. Daar moet je zuinig op zijn, omdat er veel is geïnvesteerd in de relatie. Je moet een vertrouwensband creëren met de boeren in die living labs en dat kost tijd.'

Hebben die drie regio's wel iets gemeen?

'Overal in de wereld zijn klimaatverandering, droogte, uitputting van grond en hevige neerslag een probleem. Het is belangrijk om verschillende perspectieven te hebben op die kwesties. Daar komen nieuwe antwoorden uit. Nederland is goed, maar als het gaat om agroforestry, dan kunnen wij veel leren van het buitenland. India heeft technische oplossingen die we in Nederland niet kennen. Mogelijke technieken moeten we vertalen naar de lokale omstandigheden.'

Bomen planten is wat anders dan er geld mee verdienen.

'Dat is zeker zo. Het is ook belangrijk dat er een lobby naar de overheden komt. Er is een Masterplan Agroforestry uit 2020 van het Louis Bolk Instituut voor het toenmalige miniserie van LNV. Maar een plan is niet genoeg. Er moet ook follow-up komen van lagere overheden. In provincies en gemeenten is nu lang niet altijd duidelijk dat agroforestry kan bijdragen aan hun duurzaamheidsdoelen.'

Lossen we met bomen planten wel echt het milieuprobleem op?

'Het heet niet voor niets een transitie, een overgang. Mensen denken dat boeren ineens van A naar Z moeten. Dat gaat niet. Ze moeten stapjes doen en met elk stapje komen ze dichter bij het doel.'