Lichtpuntjes voor nieuw bietenseizoen na flinke dip in 2024

Voor bietentelers gaat oogst 2024 de boeken in als uiterst teleurstellend. Tegenvallende opbrengsten, maar vooral een in hun ogen slechte bietenprijs. Dat laatste was extra zuur, omdat bietentelers de hoge prijzen over oogst 2022 en 2023 als nieuwe norm hadden omarmd. Achteraf blijkt dat over 2023 een te hoge prijs is betaald. Daarvoor kregen de telers de rekening bij de bepaling van de bietenprijs over 2024.

De Europese suikerprijs bereikte in februari het dieptepunt op een niveau van 541 euro per ton, blijkt uit een overzicht van de Europese Commissie. Daarmee ligt de prijs 295 euro (35 procent) lager dan een jaar geleden. Het is het laagste prijsniveau sinds september 2022.

Paul Mesters, CEO van Cosun Beet Company en voorzitter van de Europese vereniging van suikerproducenten, verwacht dat de markt met de start van de nieuwe campagne weer herstelt. 'Een te grote productie in de Europese Unie en te veel import uit Oekraïne hebben de suikerprijs onder de 600 euro gedrukt.'

Een vermindering van het Europese areaal met 8,5 procent en minder suiker uit Oekraïne zouden de markt volgens Mesters weer in balans moeten brengen. 'Daarmee kunnen de prijzen in seizoen 2025-2026 weer gaan stijgen.'

Rabobank verwacht voor 2025 een lichte stijging van de suikerprijs ten opzichte van 2024. Maar zeker geen substantiële stijging richting niveaus van 2022 en 2023.

Op internationale markten kan dit kans geven op hogere prijzen door een tegenvallende opbrengst in met name Brazilië, met de beperkte regenval daar, maar ook in India. Dat voorzien specialisten food & agri Barend Bekamp en Gea Bakker van Rabobank. Hetzelfde effect is volgens hen denkbaar wanneer de Europese Unie minder ruimte geeft aan Oekraïne om suiker hierheen te exporteren.

Voorzitter Arwin Bos van de raad van beheer van Cosun vindt het te vroeg om te zeggen of het rendement van de bietenteelt beter wordt. 'De bietenprijs is sterk afhankelijk van wat de suikerprijzen gaan doen vanaf eind 2025 en in 2026. Wat we wel zien, is een forse areaaldaling in Europa. Daarbij zijn drie fabriekssluitingen aangekondigd in Frankrijk, Oostenrijk en Tsjechië.'

Dat laatste laat volgens Bos zien dat de markt zijn werk doet. 'Het helpt de suikerprijzen te laten herstellen, maar dat hangt ook af van het groeiseizoen. Daarom is nog lastig te voorspellen hoe snel het herstel van de bietenprijs komt.'

Het moeilijke groeiseizoen liet in 2024 duidelijk zijn sporen na. Landelijk daalde de oogst naar 75 ton suikerbieten per hectare en dat is de laagste opbrengst in vijftien jaar, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Vooral in het zuidoosten vielen de opbrengsten veel lager uit dan de jaren ervoor, door een late seizoensstart. Met iets meer dan 60 ton per hectare werd daar zo'n 20 ton minder geoogst dan in 2023.

Bij lange na niet rendabel

Met een campagneprijs die bij gemiddelde kwaliteit met 24 euro daalde naar 43,25 euro per ton, werd het leed van met name de bietentelers in Gelderland, Noord-Brabant en Limburg nog groter. Dat resulteerde in een gemiddeld saldo van rond de 3.300 euro per hectare, waarmee het gewas voor veel telers bij lange na niet rendabel was.

'Over het afgelopen jaar had het saldo rond de 5.000 euro per hectare moeten zijn', reageert Sjoerd Heestermans van de werkgroep suiker van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond. 'De bietenprijs is zeer teleurstellend. Cosun had al een waarschuwing uitgedaan, wat op zich een goede actie was. Maar ik had het wel graag beter onderbouwd gezien. Het was toen al wel bekend wat een van de oorzaken was van de lagere uitbetaling, namelijk dat er 'te veel' betaald is over 2023.'

Voorzitter Arwin Bos van de raad van beheer van Cosun noemt 2024 een uitdagend jaar voor de bietenteelt. 'Vooral door het natte voorjaar zijn de opbrengsten erg tegengevallen. Daarnaast zagen we in 2024 helaas een sterke daling van de suikerprijzen. Dat had een grote negatieve impact op de bietenprijs. Dit leidde voor 2024 tot een rendement dat voor onze leden te laag is', legt hij uit.

'Het zat ons niet mee met de hevige regenval na het zaaien', zegt Hendrik Jan ten Cate over de bietenteelt in 2024. Hij is lid van de LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente en akkerbouwer in het Zeeuwse Poortvliet. 'Uiteindelijk heeft het gewas zich hersteld, maar aan het eind zie je dat je een deel van de opbrengst mist.'

Dat Cosun vervolgens met een lage bietenprijs komt, is volgens Ten Cate een grote tegenvaller waar je als teler weinig invloed op hebt. 'Je ziet dat de ontwikkelingen op de wereldmarkt een duidelijk effect hebben op de uitbetaling. Ik hoop dat Cosun er de komende jaren alles aan doet om de bietenprijs weer te laten stijgen. Het zou mooi zijn als er meer stabiliteit in de prijs komt.'

Om sterke schommelingen op de suikermarkt op te vangen, heeft Cosun een duidelijke strategie. In de vernieuwde strategie Unlock 30 is het resultaat, en dus de bietenprijs, voor een behoorlijk deel afhankelijk van de resultaten in de niet-suikeractiviteiten. Daarnaast werpt volgens Bos het 'healthy performance'-programma duidelijk zijn vruchten af. 'Hierdoor slagen we erin om met dezelfde activiteiten onderliggend meer te verdienen. We gaan hier volop mee door en verwachten dat verdere verbetering mogelijk is.'

Kostenbeheersing centraal

Bos benadrukt dat de teelt en verwerking van suikerbieten het hart van de coöperatie Cosun blijft. 'Dit is weer bevestigd in onze vernieuwde strategie. Wel heeft Cosun er duidelijk voor gekozen om niet te groeien in volume en kostenbeheersing centraal te zetten. We hebben dus een kostprijsstrategie en zetten in op verdere verduurzaming van de fabrieken.'

Omdat de beste teeltgebieden voor bieten steeds meer naar het noorden van Europa verschuiven, constateert Bos dat de Nederlandse suikersector zeker bestaansrecht heeft in Europa. 'Ik weet dat andere landen ook op die manier naar ons kijken.'

Dat telers zich zorgen maken over het rendement van de bietenteelt, begrijpt Bos. Maar hij voegt eraan toe dat bij veel akkerbouwgewassen het rendement onder druk staat. 'Voor de herijking van onze strategie hebben we met onze leden gesproken over het belang van de bietenteelt in Nederland en of we hier bieten willen blijven telen. Het antwoord was vrijwel altijd dat zij bieten zien als belangrijk onderdeel van het bouwplan en als een gewas dat ze nog lang willen blijven telen.'

Bietenteelt blijft belangrijk

Rabobank bevestigt dat de bietenteelt belangrijk blijft voor akkerbouwers. 'Om deze teelt voor akkerbouwers financieel interessant te houden, verwachten telers zelf dat de bietenprijs ergens tussen die van campagne 2023 en 2024 moet liggen.'

Dit is volgens Rabobank-specialisten Bekamp en Bakker gebaseerd op de stijgende kosten van onder meer grond en gewasbescherming. Saldo's van bieten zijn altijd nog hoger dan die van granen, eiwit- en vezelgewassen, waardoor vanuit die hoek op korte termijn weinig druk op het bietenareaal valt te verwachten, zo redeneren ze. Wel kan dit op middellange termijn veranderen als vanuit regelgeving verder wordt gestuurd op een extensiever bouwplan. Of als de opbrengsten onder druk komen door het krimpende middelenpakket.

Heestermans omschrijft de bietenteelt als weinig arbeidsintensief met relatief weinig risico. 'Qua verwerking hebben we twee superefficiënte fabrieken. De opbrengsten zijn in Nederland over het algemeen goed, maar niet stijgend. Klimaat, waterkwaliteit, teeltrotatie en bemestingsnormen zijn nu van te grote invloed. Dan zou het nog uit veredeling moeten komen en juist daar is de afgelopen 25 jaar al de grootste slag gemaakt.'

Minder teeltrisico's

Ook Ten Cate verwacht dat het gewas, ondanks de tegenvaller in 2024, een belangrijk onderdeel van het bouwplan blijft. 'De bietenteelt is een robuuste teelt met weinig grote pieken en dalen. De opbrengst is doorgaans stabiel en de teeltrisico's zijn een stuk minder groot dan bij aardappelen en uien. Daar hakken bijvoorbeeld droogte, ziekten en plagen er een stuk meer in. Daarnaast past de bietenteelt goed in het rotatieschema.'

Adviseur Frans van Wanrooij van aaff ziet grote verschillen tussen de bietenbedrijven. 'Wij zien bedrijven met goede opbrengsten die structureel geld verdienen aan suikerbieten. Aan de andere kant zijn er ook veel bedrijven met een beperkte opbrengst en lager saldo.'

Toekomst voor suikerbieten

Het is zeker niet allemaal kommer en kwel, benadrukt Van Wanrooij. 'Vooral akkerbouwers die de teelt goed in de vingers hebben, verdienen eraan. Hoe de grond wordt gebruikt, is daarbij heel belangrijk. Daarnaast zijn er in de teelt ontwikkelingen in precisielandbouw. Kijkend naar de gemiddelde bietenprijs van de laatste jaren is er echt wel toekomst in deze teelt.'

Akkerbouwspecialist Hessel Kingma van Countus drukt telers op het hart alert te zijn op de stijgende kosten. 'De laatste twee à drie jaar zijn de kosten over de hele linie enorm gestegen; van gewasbescherming tot energie, rente, pacht en arbeid. Wees je daar bewust van. Hierdoor zijn de risico's van een teelt groter. Al met al heeft de bietenteelt perspectief, maar dan moet wel de prijs omhoog.'

Wereldwijde productie daalt, terwijl consumptie licht toeneemt

De internationale suikerorganisatie ISO voorspelt voor seizoen 2024-2025 een wereldwijd suikertekort van 4,9 miljoen ton. Droogte leidt tot een kleinere productie in Brazilië en India, zegt CEO Paul Mesters van Cosun Beet Company. 'Een dalende wereldwijde productie naar 175,5 miljoen ton is gunstig voor de prijsvorming op de suikermarkt.'

Droogte is de voornaamste reden dat de oogstraming is verlaagd ten opzichte van de vorige raming in november. Maar ook prijzen van onder de 20 dollarcent voor ruwe rietsuiker op de termijnmarkt in New York remmen investeringen in de suikerindustrie. 'Tien jaar geleden werden jaarlijks tien nieuwe fabrieken gebouwd in Brazilië, nu is dat teruggeschroefd naar nul of hoogstens één fabriek', aldus Mesters.

In de Europese Unie zijn ook fabrieken gesloten vanwege lagere prijzen. De lagere prijzen in Europa hebben er daarnaast toe geleid dat de suikerimport uit Oekraïne vrijwel stil is komen te liggen. Oekraïne exporteert nu meer naar Turkije, Libië, Noord-Macedonië, Somalië en Sri Lanka.

De wereldwijde suikerconsumptie groeit nog met 1 procent per jaar. Die groei vindt vooral plaats in Afrika en Azië. Bevolkingsgroei en toenemende welvaart zorgen ervoor dat daar meer suiker wordt genuttigd. Mensen eten luxere producten en meer voedingsmiddelen waarin suikers zitten.