Spaanse boomkweker beperkt teeltrisico's door klimaatverandering

Boomkwekerij Viveros Macías ligt in Carmona, iets ten oosten van Sevilla, in de Zuid-Spaanse regio Andalusië. Een regio waar van oudsher veel olijven, citrusvruchten en granen worden verbouwd in een mediterraan klimaat. Begin februari is het halverwege de ochtend al bijna 20 graden Celsius.

'Is dit warm?', vraagt Vanessa Rodriguez welhaast retorisch. 'Vooral het voorjaar en de herfst worden hier warmer. In de herfst kan het hier 27 graden worden. In de zomer 40 tot 45 graden. Dan werken we 's middags niet.'

Derde generatie

Rodriguez is medewerker van het bedrijf en verstaat Engels. Haar bazen, de broers José Antonio en Rafael Macías, kennen alleen Spaans, maar tonen zich gastvrij. Ze overhandigen hun sortimentscatalogus en gebaren in een vierwielaangedreven pick-up te stappen. Ze laten graag hun bomen en planten zien. José Antonio Macías kruipt achter het stuur, Rodriguez rijdt mee. 'Dit is een familiebedrijf, nu met de derde generatie.'

De auto rijdt de glooiende omgeving af. Van de hoofdlocatie met kantoor gaat het eerst naar een perceel met enorme olijfbomen. Niet in de grond, maar erbovenop met de wortelkluiten omwikkeld in gronddoek en gaas. Joekels van bomen. De stammen zijn enkele meters in omtrek. 'Sommige zijn een paar honderd jaar oud. Die zijn niet meer voor de olijfproductie, maar voor de sier. Wereldwijd is er belangstelling voor', legt Rodriguez uit.

Het wordt in Zuid-Spanje niet alleen warmer, maar ook droger. 'Het heeft hier twee weken geleden nog geregend', vertelt Rodriguez op weg naar het volgende perceel. 'Maar regen in de zomer is onzeker.'

Druppelirrigatie

Beregenen met haspels of kleine sproeiers heeft Macías nooit gedaan. Het bedrijf gebruikt al jaren druppelirrigatie. Dat is de standaard hier. Ook in nieuwe aardappelruggen trekken boeren druppelslangen. Op enkele grote akkers zijn pivotinstallaties te zien.

De pottenteelten van Macías zijn voorzien van druppelaars en ook de teelten in de vollegrond. Zoals van Yucca rostrata, een woestijnplant met blauwgrijze bladeren die op het moment van bezoek volop worden gerooid. Een kluitenrooier op rupsen haalt de planten uit de ietwat leemachtige grond. In een containervrachtwagen gaan ze naar een andere kwekerij van het bedrijf.

Rodriguez: 'We zetten ze in grote potten om door te kweken voor export naar Frankrijk, België, Duitsland, Denemarken, Polen en ja, ook naar Nederland. Daar worden ze verkocht in tuincentra.'

Kraamkamer

De pick-up rijdt moeiteloos over het yuccaperceel. Macías wil graag de kraamkamer van het bedrijf laten zien. Het is een kwekerij met zaailingen en stekken in boomtrays die op een kiezelondergrond staan. Veel plantmateriaal groeit buiten en kan tegen vorst snel worden beschermd met doek over lage tunneltjes. Pas ingezaaide trays zijn bedekt met schermdoek tegen vogelschade. 'We maken al onze planten zelf', zegt Rodriguez trots.

Anderhalf jaar geleden is geïnvesteerd in een nieuwe foliekas. Macías schuift de deur open. Broeierige warmte komt eruit. De kas is ingericht met klimaatregeling en staat vol met sierplanten in trays en jonge sierbomen gebonden aan tonkinstokken in sleufpotten. De kas biedt meer teeltzekerheid dan kiemen, wortelen en opkweken in de buitenlucht.

Daarna volgt de rondleiding naar nog meer percelen met blauwgrijze yucca in de grond. Ook hier is geïnvesteerd. Er staat een overkapping met zonnepanelen, regelapparatuur voor druppelirrigatie en cans erbij. De cans bevatten water en nutriënten, want Macías druppelt niet alleen water, maar fertigeert tegelijk.

De Spaanse teler wijst op een ondergrondse plek. Daar zit een waterbron. 'Water in Andalusië is een schat', vertelt Rodriguez. 'We hebben veel bronnen, tussen 10 en 40 meter diepte. Maar het is hier moeilijk om een vergunning te krijgen om een bron te slaan.' De bron op deze plek heeft een doorsnede van 1 meter en voldoende capaciteit om te kunnen druppelen.

Naast het yuccaperceel is een nieuwe olijfgaard aangelegd. Op ruime afstand zijn de olijfbomen aangeplant en voorzien van druppelirrigatie. De bomen zijn van onderen beschermd met kokers. 'We hebben hier veel konijnen', zegt Rodriguez. 'Die houden van olijfbomen.' De olijfgaard is zo ingericht dat machinaal snoeien en oogsten mogelijk is.

Nieuw inkomen

De moderne olijfproductie moet voor Macías nieuw inkomen genereren. Over drie jaar komt de aanplant in productie. Daarnaast heeft de teler een boomgaard aangelegd van Prunus dulcis, ofwel amandel.

Olea europaea, maar ook Prunus dulcis, is een waardplant van Xylella fastidiosa. Miljoenen olijfbomen in Zuid-Italië zijn al doodgegaan door deze bacterie. Xylella fastidiosa is al aangetroffen in Spanje. 'Wij maken ons zorgen. Maar Andalusië is gelukkig vrij van de ziekte. Wij kweken alleen eigen olijfbomen en ook nog veel andere soorten bomen en planten', zegt de ondernemer.

Gevarieerd sortiment

Nog weer een andere kwekerij van Macías maakt het overige sortiment goed duidelijk. Het varieert van de Perzische slaapboom Albizia tot de rode yucca Hesperaloe en van de cipres Cupressus tot de pistacheboom Pistacia.

Hier groeien alle bomen en planten in potten. Medewerkers potten yucca op die hun collega's zojuist ergens anders hebben gerooid. Macías is zelfvoorzienend met plantmateriaal, water en potgrond. Het bedrijf maakt zijn eigen potgrondmengsel, onder andere met compost.