In Oss krijgt voedselproductie echt voorrang

'Deze streek is niet voor niets geliefd onder archeologen. Ze vinden telkens weer resten van oude boerennederzettingen', weet wethouder Sidney van den Bergh van de Brabantse gemeente Oss. Hij heeft landbouw in zijn portefeuille en doelt in zijn uitspraak met name op de 'Osse polders': een landbouwgebied van enkele duizenden hectare rondom Oss.

Ten westen van Oss domineren koeien, gras en snijmais. Ten oosten is het beeld gevarieerder. Dit komt vooral door de aanwezigheid van een aantal akkerbouwbedrijven. Gemene deler: er wordt al duizenden jaren voedsel geproduceerd. En dat willen alle betrokkenen graag zo houden, inclusief de gemeente. Dus geen woningbouw, geen industrie, geen B&B's en geen kinderdagverblijven; hoogproductieve kringlooplandbouw moet voorrang krijgen.

Samen met enkele enthousiaste boeren uit het gebied, waaronder melkveehouder Maurice Hanegraaf in Maren-Kessel, zijn ZLTO-afdeling Oss-Den Bosch en gemeente Oss een paar jaar terug aan de slag gegaan om dit idee handen en voeten te geven. 'Den Haag heeft zich in de afgelopen jaren tamelijk onbetrouwbaar getoond', zegt Hanegraaf. 'Duidelijkheid ontbreekt. Dat is de aanleiding geweest om zelf een pad voor de toekomst uit te stippelen.'

Niet veel later ligt er een aanbod op tafel. Een plan van lokale boeren om de emissies van ammoniak, methaan en CO2 terug te dringen, de bodem- en waterkwaliteit in het gebied te verbeteren en de biodiversiteit te verhogen. Dit plan wordt vergezeld met een zogeheten uitvoeringsagenda, inclusief een aantal concrete projecten.

Gemeente Oss laat adviesbureau Kragten het bod nog eens doorrekenen en die trekt een heldere conclusie: de plannen leveren een substantiële bijdrage aan een duurzame landbouw in de omgeving van Oss. Van den Bergh: 'Er staat dus geen onzin op papier.'

Voor de uitvoering van het plan wordt het Agrarisch Collectief Oss (ACO) opgericht, met Gerrit van Bergen als voorzitter. Lokale boeren kunnen zich bij het collectief aansluiten. Inmiddels hebben zo'n zestig dat al gedaan.

Doelen als leidraad

De boeren in Oss willen het liefst afgerekend worden op doelen. Kortom: op oppervlaktewater dat aan overheidsdoelen voldoet en op de daadwerkelijke ammoniakuitstoot. De wethouder trekt een parallel met de geluidsvoorschriften op een industrieterrein. 'Het maximale geluidsniveau ligt vast. Hoe bedrijven daar onder blijven, daar bemoeit de overheid zich niet mee. Zo zou het ook in de landbouw moeten.'

En dus diende het ACO een vraag in bij het landbouwministerie: mag Oss een experimenteerlocatie worden? Een gebied waar de overheid de teugels iets kan laten vieren, mits de doelen op het gebied van water, lucht en bodem gehaald worden. Eind vorig jaar werd groen licht gegeven. Brussel en Den Haag verstrekken 500.000 euro subsidie om de realisatie van het plan 'Duurzame kringlooplandbouw Osse polders' dichterbij te brengen.

Met de toewijzing van die subsidie is een experimenteerlocatie echter nog geen feit, benadrukt ACO-voorzitter Van Bergen. 'De komende twee jaar moeten alle plannen gemaakt worden. Als die doorgaan, vloeit nog meer geld, kennis en beleidsruimte naar de polders. Dan kunnen we echt verschil maken.'

Tot die tijd zitten ze in Oss niet stil. Komend voorjaar komen al onderzoeks- en demoprojecten van de grond die passen binnen de doelen. Twee boeren spelen daarin een belangrijke rol: Maurice Hanegraaf en akkerbouwer Bram de Veer in Oijen. De Veer teelt onder meer aardappelen, suikerbieten, cichorei en fokt daarnaast jongvee op voor melk-bedrijven in de buurt.

Dierlijke mest

In de bemesting is dierlijke mest voor De Veer belangrijk. Zo maakt hij gebruik van een mineralenconcentraat afkomstig van bewerkte varkensmest dat rijk is aan stikstof. Verder mengt hij varkensmest met jongveemest, zodat 'een snellere meststof' ontstaat. 'Een samenwerking waar beide partijen beter van worden', licht De Veer toe. 'Samen met HAS green academy gaan we op zoek naar nieuwe mogelijkheden. Komend jaar willen we die al laten zien in enkele gewassen.'

Ook Hanegraaf zet varkensmest uit de regio in. 'Daardoor hoef ik minder kunstmest aan te voeren. Iedereen weet dat de productie van kunstmest veel energie vreet.' Verder hoopt hij op een samenwerking tussen veehouders voor wat betreft mestbewerking en mestverwerking. 'Een optie is het samen produceren van biogas. Het ACO heeft hiervoor al opdracht gegeven tot een haalbaarheidsstudie.'

In Oss is door het collectief nieuw enthousiasme ontstaan, merkt Hanegraaf. 'Mijn zoon wil het bedrijf graag overnemen. Ik hoop dat we over tien jaar kunnen zeggen: de landbouw floreert hier, mede dankzij het werk van het ACO destijds.'