'Doelsturing, een zachtere variant'

Allereerst kort waar het ook alweer over gaat. Landbouwminister Femke Wiersma wil meer naar doelsturing toe in plaats van middelsturing, zoals we dat nu vooral kennen. Ik heb de vorige keer het voorbeeld van het mestbeleid gebruikt. Middelsturing houdt in dat je (momenteel) exact wordt voorgeschreven wanneer je mest mag uitrijden, hoe je dat moet doen of hoeveel je mag uitrijden.

Wanneer de overheid gaat werken met doelsturing, word je afgerekend op het doel en gaat de overheid je niet meer precies voorschrijven hoe je dit allemaal moet doen. Als je dit rigoureus zou aanpakken, geef je de boeren veel vrijheid en bespaar je veel administratief gedoe. Dat vereist lef en heeft ook nadelen, zoals ik de vorige keer uitlegde.

In de praktijk lopen al proefprojecten met doelsturing. Vanuit de wetenschap (WUR) wordt er in samenwerking met de overheid en private partijen hard over nagedacht en mee geëxperimenteerd. In dat soort projecten staan KPI's vaak centraal, oftewel kritische prestatie-indicatoren. Die zeggen iets over de prestaties van boeren rond de doelen voor bijvoorbeeld dierenwelzijn.

In de melkveehouderij kennen we in de praktijk al voorbeelden die daarop lijken, zoals de bedrijfsspecifieke mestberekening (BEX), KringloopWijzer en KoeData. En in de akkerbouw is de BiodiversiteitsMonitor Akkerbouw gelanceerd.

Op zich zijn dit mooie instrumenten waarmee je als boer duidelijk kunt sturen om bepaalde doelen te halen. Het schrijft niet precies voor hoe je het moet doen, maar geeft je de nodige vrijheid en rekent je af op het resultaat. Ik heb een sterk vermoeden dat de minister deze kant op wil als ze het heeft over doelsturing.

Het kent ook nadelen. Een belangrijk onderdeel is dat je op een betrouwbare manier vaststelt wat de resultaten op het bedrijf zijn. Het is ondoenlijk en veel te duur om alles met apparatuur te meten. Het alternatief is dat je alles goed gaat vastleggen. Lees: je moet veel administratie bijhouden. Iets waar weinig boeren fan van zijn.

De grootste uitdaging is misschien wel de handhaving. Tot nu toe zitten de toezichthouders niet te springen om dit soort trajecten. Als je de uitkomsten niet daadwerkelijk meet maar op een andere manier moet vaststellen, loop je een groter risico op discussies. Wat heeft uw voorkeur? Een rigoureuze aanpak, zoals omschreven in mijn vorige column, of de hiervoor omschreven zachtere variant?