Hennen niet 21 maar 24 dagen laten broeden is het best

Een hen zit zo'n 21 dagen dag en nacht bijna continu op haar eieren om ze uit te broeden. Waarschijnlijk is daarom bij de uitvinding van de elektrische broedmachines eind jaren dertig gekozen voor een broedproces van 21 dagen. Dat gebeurt bij 37,8 graden Celsius. Of 100 graden Fahrenheit, zoals vaak bij broedmachines wordt gehanteerd.

Broedeieren worden altijd enkele dagen tot een week bewaard in een gekoelde opslag op het ouderdierenbedrijf of de broederij. Daardoor is het aantal eieren af te stemmen op de koppel eendagskuikens waarmee een stal op het leghennen- of vleeskuikenbedrijf in één keer is vol te leggen. In de opslag is de temperatuur circa 17 graden om ontwikkeling van het embryo te pauzeren en de kwaliteit te behouden.

Bij de start van het broedproces worden de eieren in broedkasten opgewarmd naar 37,8 graden. Dat opwarmen duurde vijftien jaar geleden doorgaans maximaal 6 tot 8 uur. Tijdens haar promotieonderzoek aan Wageningen University & Research onderzocht Inge van Roovert destijds of het beter was om de eieren wat langzamer op te warmen. In haar onderzoek werd de opwarmtijd steeds verlengd, totdat het uiteindelijk 22 uur duurde voor de eieren de gewenste broedtemperatuur hadden bereikt.

Die langere opwarmtijd pakte positief uit voor het uitkomstpercentage en de kuikenkwaliteit. Sindsdien werken alle broedkasten van de Nederlandse broedmachinefabrikant HatchTech standaard met een opwarmtijd van 22 uur.

Van Roovert vermoedde dat nog langzamer opwarmen nog beter was, maar kon dat niet meer uitzoeken. De prioriteit van HatchTech lag bij de opties om de kuikens in de uitkomstkast, waar ze de laatste drie dagen van het broedproces verblijven, al te voorzien van water en voer. Dat systeem, HatchCare, is nu tien jaar op de markt. Daarna lag de focus op de ontwikkeling van geslachtsbepaling in het ei door dochteronderneming Respeggt.

Opwarmduur steeds verder verlengd

'Vervolgens zijn we opnieuw gaan kijken of er door een langere opwarmtijd van de broedeieren nog verbeteringen mogelijk waren', zegt onderzoeker Jan Wijnen van HatchTech. 'Met kleine partijen broedeieren zijn we de opwarmduur steeds verder gaan verlengen. We hebben tijdens het hele broedproces de effecten hiervan op de ontwikkeling van de embryo's en de resultaten gevolgd. Daarbij hebben we broedeieren van verschillende fokkerijorganisaties ingezet, met een verschillende opslagduur, tal van combinaties.'

Hoe langer het opwarmen duurde, hoe beter de resultaten werden. Het langzame opwarmen had met name effect op de vroeg embryonale sterfte in het broedei. Die is gemiddeld bijna 5 procent en bijna de helft van het totale broedverlies. Het langer opwarmen zorgt voor een ruime halvering van deze vroeg embryonale sterfte.

De optimale opwarmduur bleek zes dagen te zijn. Dat betekent niet dat het broedproces zes dagen langer duurt.Tijdens het onderzoek werd namelijk duidelijk dat de ontwikkeling van de kuikens niet pas begint als de temperatuur van 100 graden Fahrenheit is bereikt. Het begint al veel eerder, waardoor tijdens het opwarmen al zo'n drie dagen aan ontwikkeling plaatsvindt. Daardoor komt de totale broedduur uit op 24 dagen.

'Voor de broederij heeft dit geen negatieve effecten', claimt Wijnen. 'Het nadeel van de langere broedduur wordt goedgemaakt door het hogere uitkomstpercentage.'

De ontwikkeling van de embryo's in de eieren begint al merkbaar als de eieren 29 graden Celsius (85 graden Fahrenheit) bereiken. 'We warmen de eieren nu vrij snel op van de 17 graden vanuit de opslag naar 29 graden Celsius', zegt Wijnen. 'Vanaf dat punt gaat het opwarmen heel langzaam met maar 0,06 graden per uur. Tot ze na zes dagen de 37,8 graden hebben bereikt.'

Om met zulke kleine stappen te kunnen werken waren aanpassingen aan de broedmachine nodig. De langzame opwarming moet bij alle eieren in de hele machine gelijkmatig gebeuren. Daarom zijn aan alle zijden verwarmingselementen geplaatst en zorgt een speciaal luchtcirculatiesysteem ervoor dat de warmte gelijkmatig over alle broedlagen wordt verdeeld. Tijdens het langzame opwarmproces komt er bovendien geen verse lucht binnen. Dat zou de langzame opwarming direct verstoren.

Bijkomend positief effect

De broedkast gesloten houden heeft mogelijk nog een bijkomend positief effect. Het CO2-gehalte in de kast loopt op en in de laatste fase van het broedproces is dit schadelijk. Dan moet je ventileren om een hoog CO2-gehalte en zuurstoftekort te voorkomen. Maar bij de start is het nu juist positief, doordat het de bloedvatontwikkeling stimuleert. Dit komt later in het broedproces van pas voor een betere zuurstofvoorziening aan het kuiken.

De nieuwe broedmachine, SetCare, zou dus de voordelen hebben van minder vroeg embryonale sterfte en een betere kuikenkwaliteit. Als de broedeikwaliteit daalt door bijvoorbeeld een langere bewaarduur, nemen de voordelen verder toe.