De kas verwarmen met warmte uit water

Division Q bestaat sinds 2022 als zusterbedrijf van kiemgroenteteler Koppert Cress in het Zuid-Hollandse Monster. Het is ontstaan als een soort proeftuin voor innovaties en inmiddels uitgegroeid tot een bedrijf dat alle duurzame innovatieprojecten van de kwekerij uitvoert en probeert te delen met de rest van de glastuinbouwsector.

'Naast het oplossen van technische vraagstukken binnen Koppert Cress zelf, investeren we ook in start-ups die kansrijke, nieuwe technieken uitdokteren', vertelt algemeen directeur Bart van Meurs. Van Meurs is een gedreven techneut die vol enthousiasme deelt waar zijn team mee bezig is.

Recent presenteerde hij een nieuw concept waarmee glastuinbouwbedrijven een nieuwe stap naar fossielvrij kunnen zetten. Dit systeem draait op een combinatie van zon- en aquathermie en warmte-koudeopslag. Warmte-koudeopslag wordt nu vooral gebruikt in teelten waar zowel warmte als koeling nodig is, zoals de freesia en orchidee. 'Maar er is veel meer mogelijk als je dit als seizoensopslag gebruikt', betoogt Van Meurs.

De teelten van Koppert Cress kunnen verwarmd worden met laagwaardige warmte. De verwarmingsinstallatie van de kwekerij draait vooral op vloerverwarming en luchtbehandeling, systemen voor laagwaardige warmte. Daarvoor is warmte-koudeopslag een geschikte bron. Het bedrijf heeft hier al sinds 2010 goede ervaringen mee.

Van Meurs: 'Bij warmte-koudeopslag gebruik je een warme en koude bron in een ondergrondse zandlaag. Het temperatuurverschil tussen de twee bronnen bepaalt de opbrengst. De warmte haal je 's winters uit de warme bron en waardeer je op met een warmtepomp. Na het onttrekken van de warmte gaat het koude water retour naar de koude bron.'

Koelen voor evenwicht

Het systeem is in evenwicht als er ook mee gekoeld wordt. 'Maar wij verwarmden te veel, daardoor werd onze warme bel steeds kleiner. We zochten naar extra warmtebronnen om die bron te laden. Zo kwamen we uit bij aqua- en zonthermie.'

Voor aquathermie hoefde Division Q bij Koppert Cress niet ver te zoeken. 'We realiseerden ons dat een sloot of een bassin ook een collector is. Wij hebben een brede ondiepe sloot achter de kas. Het is dus eigenlijk een logische combinatie.'

Slootwater heeft in de zomer vaak een temperatuur van ruim 20 graden Celsius. 'Om aquathermie te integreren in de kasverwarming hebben we het systeem HorTEO ontwikkeld, dat bestaat uit een inzuigunit en een container met pompen, warmtewisselaars en regeltechniek.'

Deze container is opgesteld aan de slootkant en via een leidingnetwerk verbonden met het ketelhuis, legt Van Meurs uit. Aquathermie is een CO2-neutrale warmtewinmethode, waarmee het bedrijf inmiddels in 15 procent van de warmtebehoefte voorziet.

Division Q zag het potentieel en ontdekte nog een optie om zonnewarmte te oogsten. 'In zuidelijke landen zie je dat zwembaden worden verwarmd door een systeem met kunststof matten gevuld met water. Daarvan afgeleid hebben we HortiZon bedacht. Een laag kasje gevuld met van die matten en een foliedakje erop. Deze zijn betaalbaar te fabriceren, licht van gewicht en makkelijk te plaatsen.'

Bij Koppert Cress blijkt dat wel, want op het dak van het bedrijf staat inmiddels 2.000 vierkante meter opgesteld van de minibroeikasjes. Hiermee wordt de gewonnen warmte uit de sloot opgewaardeerd tot zo'n 40 graden Celsius. 'We kunnen er zes maanden van het jaar warmte mee oogsten, wat we toevoegen aan onze bron voor warmte-koudeopslag', verklaart Van Meurs.

Begin oktober heeft Division Q het concept met installateur Bransen Group op de markt gelanceerd.

Veel kansen

De combinatie van warmte-koudeopslag met zonne- en aquathermie biedt kansen voor veel tuinbouwbedrijven en hoeft geen enorme investering te zijn, meent de algemeen directeur. 'Rond veel kwekerijen liggen ondiepe sloten en waterbassins. Ideaal voor het oogsten van warmte uit water. Ook is vaak wel een bedrijfsruimte en grond achter de kas aanwezig voor het plaatsen van zonthermie-collectoren.'

De eerste telers hebben zich al gemeld voor een offerte. 'Ik denk dat dit concept een steentje kan bijdragen aan de energietransitie', zegt Van Meurs. 'Nu is de gasgestookte warmtekrachtkoppeling nog aantrekkelijk, het financiële rendement is goed. Maar dat gaat veranderen. Door de nieuwe belastingmaatregelen in de glastuinbouw komen alternatieven in beeld.'

Zeker voor telers waarvoor geothermie geen optie is, is dit interessant, denkt hij. Maar ook in combinatie kan het goed. 'Geothermie voorziet in de basisvraag naar warmte, ons systeem is aanvullend te gebruiken voor de piekvraag. Dit kan een opvolger worden van de warmtekrachtkoppeling.'

Hoe succesvol het wordt, zal mede afhangen van het prijskaartje ten opzichte van andere bronnen. Division Q ziet de prijs van geothermie als referentie en richt zich op een vergelijkbare prijs om marktconform te zijn.