Tijd is rijp om marge in groente- en fruitteelt te vergroten

In de groente- en fruitteelt kan schaarste een positieve verandering brengen voor de telers. Een geringer aanbod in combinatie met een toenemende vraag naar betere kwaliteit en duurzaamheidseisen vormen het moment om de keten op te schudden.

Producenten van groente en fruit hebben nu kans om een grotere rol te krijgen en betere prijzen te realiseren. 'De marges kunnen omhoog. Nu is het moment om dat te doen', stelde Rabobank-strateeg verse producten Cindy van Rijswick onlangs tijdens het symposium 'Productbeschikbaarheid niet langer vanzelfsprekend' van het GroentenFruit Huis in het Utrechtse Doorn.

Nieuwe situatie

Van Rijswick spreekt van een nieuwe situatie die kan helpen om een betere balans te krijgen tussen risico en rendement. Jarenlang werd de tuinbouw regelmatig geconfronteerd met overschotten. Die tijd is voorbij. Kosten en risico's nemen toe. De productie neemt af of blijft hoogstens stabiel. 'Komkommers van 29 cent gaan we niet meer zien in de supermarkt', zegt de Rabobank-strateeg verse producten.

Consumenten moeten er maar aan wennen dat voedsel duurder wordt. Zo duur is het eigenlijk nog niet eens. De consument besteedt nu 10 tot 12 procent van het inkomen aan voedsel, stelt agro-econoom Petra Berkhout van Wageningen Economic Research. 'Dat is eigenlijk weinig. Vijftig jaar geleden was dat de helft van het inkomen. Als voedsel duurder wordt, dan zij dat zo.'

Te goedkoop

Voedsel is nu eigenlijk te goedkoop, benadrukt Berkhout. Als voeding voor een deel van de mensen in de samenleving te duur wordt, dan moet dat volgens haar worden opgelost met sociaal beleid.

Nu is gezondheid gekozen als speerpunt om voeding zo goedkoop mogelijk te houden. Maar waarom, vraagt directeur Corné van de Klundert van Origin Fruit Group zich af. 'Gezond voedsel is niet duur. Een bloemkool koop je voor 2 euro per stuk. Een bakje patat, daar betaal je al snel 3,50 euro voor.'

Klimaatverandering

Voedsel wordt volgens Van de Klundert steeds moeilijker beschikbaar. Dat komt in de eerste plaats door klimaatverandering. Steeds extremere weersomstandigheden waarin droogte en wateroverlast elkaar afwisselen. Daarnaast maakt regelgeving het steeds lastiger om voedsel te produceren in Europa. 'Wij komen steeds verder af van de rest van de wereld. De kosten nemen toe. Voedsel wordt daardoor duurder.'

Door weersextremen als gevolg van klimaatverandering zullen oogsten vaker mislukken of kleiner uitvallen. Om lege schappen in de winkel te voorkomen, moeten inkopers hun aankopen meer gaan spreiden. Dat heeft hogere prijzen tot gevolg. 'Er is maar één gebied de goedkoopste', stelt de directeur van Origin Fruit Group. Als op meer plaatsen product moet worden ingekocht, komt de gemiddelde prijs toch wat hoger uit.

Een ander kostenverhogende factor is dat telers hun producten proberen te beschermen tegen extreem weer. Zo ziet Van de Klundert dat ook in Zuid-Afrika en Zuid-Amerika plastic en netten worden ingezet om het product zoveel mogelijk te beschermen tegen bijvoorbeeld hagel.

Geringere productbeschikbaarheid

Een geringere productbeschikbaarheid van groente en fruit is geen incident meer, maar een trend, stelt Van Rijswick. Daarmee komt een eind aan de traditionele overschotten. Dat is een zorg, maar het biedt juist ook kansen, voegt de Rabobank-strateeg verse producten eraan toe.

Volgens de Rabobank neemt de productie van groente en fruit in Europa en Noord-Amerika al lang niet meer toe. In Noord-Amerika voorziet de bank ook in de komende jaren een flinke daling. In 2027 zal de productie bijna een derde kleiner zijn dan in de jaren 2014 tot 2016, zo valt uit een schatting van wereldvoedselorganisatie FAO en de onderzoeksafdeling van Rabobank op te maken.

In EU is groei eruit

In de Europese Unie (EU) is de productie van groenten en fruit de laatste jaren stabiel. De groei is eruit en een lichte daling is de komende jaren volgens de bank te verwachten. In andere delen van de wereld neemt de productie toe, zodat wereldwijd sprake is van een gestage groei. In 2027 zal wereldwijd een kwart meer groente en fruit worden geoogst dan in de jaren 2014 tot 2016, zo luidt de verwachting.

Rabobank signaleert dat in de EU vooral de groenteteelt onder druk is gekomen. Bij fruit ziet de bank niet zo'n duidelijke trend. Er is in ieder geval geen sprake van groei in de fruitproductie. Het is meer stabiel tot licht dalend.

In Nederland stabiliseert de fruitteelt wel wat betreft productie. Rabobank voorziet in de komende jaren een aanhoudend stabiele productie. Bij groente is de productie onder invloed van weersomstandigheden volatieler. 'Als het meezit, dan blijft deze productie op peil', zegt Van Rijswick. Voorlopig rekent de bank op een lichte daling.

Import

De import van groente en fruit in de EU groeit gestaag. De verwachting is dat dit de komende jaren ook doorzet. Maar het is de vraag of dat zo blijft, stelt Rabobank. De Verenigde Staten betalen beter. Dat betekent dat de EU weleens in de situatie kan komen dat importeurs flink hun best moet doen om product hierheen te halen.

Vooral in de winter is het aanbod van groente kwetsbaar. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de productie van bloemkool en broccoli in 2023. Die productie zakte fors in. Vooral Spanje, Frankrijk en Italië produceerden minder, maar ook in Nederland, Duitsland, Polen en België zakte de productie flink.

Hoewel in Europa een andere wind is gaan waaien, blijft het duurzaamheidsbeleid zoals dat in de Green Deal werd gepresenteerd, inhoudelijk nog grotendeels hetzelfde, constateert Van Rijswick. De duurzaamheidseisen zullen dan ook geleidelijk steeds meer invloed hebben in de keten. Dat komt omdat supermarkten wat betreft besparingen in de uitstoot vooral afhankelijk zijn van producenten. Binnen de muren van de winkels en de distributiecentra is iets winst te behalen, maar dat valt in het niet met besparingen die in de productie moeten worden gerealiseerd.