Boeren laten in Klimaatweek zien wat mogelijk is

De bedrijven die te bezoeken zijn tijdens de Nationale Klimaatweek zijn allemaal deelnemers aan het project Climate Farm Demo. Het project dat in 27 Europese landen plaatsvindt, heeft als doel het aanpassen van de landbouwsector aan klimaatverandering.

De deelnemers doen dat door het testen en demonstreren van diverse klimaatslimme landbouwpraktijken en oplossingen. In totaal zijn er circa vijftienhonderd voorbeeldbedrijven, waarvan zestig in Nederland.

Bij klimaat gaat het om adaptatie en mitigatie. Klimaatadaptie is het aanpassen aan klimaatverandering, bijvoorbeeld met drainage of irrigatie. Bij klimaatmitigatie gaat het om het beperken van verdere opwarming van de aarde door het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen.

ZLTO en Wageningen University & Research (WUR) zijn in Nederland de kartrekkers van het project Climate Farm Demo. Beide organisaties begeleiden zo'n dertig agrarisch ondernemers die meedoen als demobedrijf. In het project wordt van alle deelnemers de CO2-voetafdruk berekend.

KringloopWijzer en Cool Farm Tool

Voor melkveebedrijven wordt voor die berekening de KringloopWijzer gebruikt. Akker- en tuinbouwbedrijven maken gebruik van de Cool Farm Tool. Dit is een wereldwijd gebruikte rekentool voor het berekenen van de CO2-voetafdruk van telers.

Sommige demobedrijven zijn heel innovatief, andere meer gangbaar, vertellen Herman Schoorlemmer en Emma Knol van WUR. De komende vijf jaar zijn er bij elk demobedrijf drie demonstratiemomenten, variërend van een symposium tot een bijeenkomst van de lokale studieclub.

Op tien plekken in Europa wordt extremer gewerkt in 'living labs'. In Nederland is er een in de Veenkoloniën. Boeren, waterschap en andere partijen onderzoeken daar de mogelijkheid om zoetwater bovengronds op te slaan op lagere delen van percelen. Het grondwater moet daarvoor naar een hoger peil. Een optie is om deze proef op te schalen naar gebiedsniveau, vertelt Knol. In dat geval maken meer boeren tegelijkertijd gebruik van het water op een lager ondergelopen perceel.

Akkerbouwer en loonwerker Marcel Verhoeven in Erp, ten oosten van Eindhoven, is een van de bedrijven die te bezoeken is tijdens de Nationale Klimaatweek. Verhoeven is deelnemer aan het project Climate Farm Demo en ook regeneratief pilotbedrijf van aardappelverwerker McCain. Hij deelt op de dag ervaringen over zijn duurzame teeltwijze, die positieve effecten heeft op zowel de bodem als het klimaat.

'Nu iets doen'

Met zo min mogelijk meststoffen een zo hoog mogelijke productie behalen, dat is het doel van Verhoeven. Hij wil met deelname aan het project uitzoeken hoe ver hij daarin kan gaan. 'Als we in de toekomst verder willen met landbouw in Nederland, moeten we nu iets doen.'

Wat de effecten zijn van bepaalde teeltmaatregelen wil de Brabantse akkerbouwer nagaan door nauw-gezet monitoren van de effecten zijn op gewassen en bodem. 'Meten is weten', zo benadrukt hij.

Groenbemesters en minder kunstmest

Om minder meststoffen te geven, zaait Verhoeven zo veel mogelijk groenbemesters. In het voorjaar ploegt hij zijn land niet, maar spit hij de groenbemester om voor zaaien of poten. Met spitten houdt hij de gewasresten meer bovenin de bodem. De organische stof die dat levert is goed voor de structuur van de bodem.

Voor onderspitten van de groenbemester klepelt de akkerbouwer die eerst. Het bovengronds materiaal vormt zo een mulch die stikstof afstaat aan de bodem. Ploegen doet hij niet, omdat dan vaak een soort inkuileffect ontstaat. Dan bestaat de kans dat de ondergewerkte groenbemester juist stikstof onttrekt aan de bodem voor eigen vertering.

Boeren onder vuur

Boeren zitten in een complexe situatie, geeft Verhoeven aan. 'We liggen onder vuur omdat we het milieu zouden belasten, maar we zijn tegelijkertijd zelf onderdeel van de natuur. Onze gewassen nemen CO2 op uit de lucht en onze akkers vangen neerslag op en slaan dat op in de bodem.'

Kan de landbouw nog wel veel stappen zetten in vermindering van de milieubelasting, vraagt de akkerbouwer zich af. 'De overheid wil de bemesting verder beperken, maar er moet wel iets groeien.'

Als beperkingen voor bemesting en gewasbescherming ertoe leiden dat het rendement structureel achterblijft, dan zou dit volgens Verhoeven ertoe kunnen leiden dat teelten verdwijnen uit Nederland. 'Nu al mislukken oogsten omdat er te weinig hulpmiddelen zijn toegelaten om het gewas gezond te houden.'

Verhoeven doet dan ook niet alleen mee om te laten zien wat er mogelijk is. Hij wil ook aantonen dat niet alles wat de overheid wil mogelijk is. 'Als uit onderzoek blijkt dat iets niet kan, is dat ook een uitkomst. We zitten al op de grens van wat mogelijk is.'