Freesia als snijbloem in de gevarenzone

In de jaren tachtig van de vorige eeuw kende de snijbloemensector een grote groei door de komst van foliekassen en daarna de glazen Venlokassen. In die periode waren er veel kleinere glastuinders die een goede boterham verdienden met uiteenlopende producten, zoals de freesia, gerbera en roos.

De bijna duizend freesiabedrijven waren in die tijd niet groter dan 0,5 hectare. Het totale areaal bedroeg zo'n 500 hectare. De kassen waren onbelicht en hadden weinig verwarming. Het bleef dus, ook binnen, een seizoensteelt. Freesia's kwamen op de markt in het voorjaar. Met de komst van kasverwarming en belichting werd jaarronde freesiaproductie een intensieve en ingewikkelde teelt.

Door de stijging van de kosten voor arbeid en energie kwam de teelt na 1990 in een vrije val terecht. Met de oprichting van Unicum, de afzetorganisatie voor de freesia, in 1996 bundelden 28 kwekers hun krachten. Zo hoopten zij sterker op de markt te staan. In 2024 zijn er echter nog slechts negen telers lid, met in totaal 46 hectare.

Teler en veredelaar Pip Tesselaar weet alles over de ontwikkeling van de freesia. 'Het is altijd al een ingewikkelde, kwetsbare teelt geweest. De knol heeft kou nodig voor de bloemaanleg. Maar niet te veel, want de knol kan niet tegen vorst. In de zomer heeft het gewas veel licht nodig om zware takken te maken. Wederom niet te veel, want het gewas is gevoelig voor bladverbranding.'

Tesselaar zit al zijn hele leven in de freesia's. De afname van het areaal sinds 2000 wijt hij aan de beperkte productieverhoging. 'Alle investeringen in belichting, koeling en CO2 ten spijt, lukt het moeizaam om meer takken van een goede kwaliteit te telen.'

In het verleden haalde de tuinder 250 takken van een vierkante meter, nu is dat 350 takken. 'De kosten stijgen echter sterker. Freesia is een arbeidsintensieve teelt. We hebben al veel geautomatiseerd, maar de oogst blijft handwerk.'

Omzet van circa 77 euro

De oogst van freesia kost jaarlijks ongeveer 80 minuten per vierkante meter, de prijs per steel is jaarrond gemiddeld 22 cent. Daarmee komt de omzet per vierkante meter uit op ongeveer 77 euro.

Om steeds weer nieuwe knollen te produceren, heeft Tesselaar 1 hectare glas voor de veredeling en vermeerdering van knollen en 3,7 hectare voor de productie van bloemen. 70 procent van de knollen is voor eigen gebruik, de andere 30 procent is voor de verkoop.

Het is opvallend en verheugend dat iemand van buiten de sector zijn freesiabedrijf wil overnemen, vertelt Tesselaar over zijn opvolger Thijs van Anraad. 'Er zijn zelden mensen die niet in de freesia's zijn geboren, die in het bedrijf stappen.'

Van Anraad vertelt dat hij genoeg mogelijkheden ziet: 'Dit bedrijf is vooruitstrevend en onderscheidend. Zo is in 2018 geïnvesteerd in een zonneboilerveld, waardoor we de kas met warmte-koude opslag in de bodem gasloos kunnen koelen en verwarmen. Dankzij de eigen veredelingstak staan we vooraan bij nieuwe soorten.'

Goede kwaliteit leveren

De opvolger van Tesselaar ziet de uitdagingen in de teelt juist als een kans. 'Omdat het zo'n moeilijke jaarrondteelt is, zal het areaal freesia's niet snel toenemen. Onze focus ligt op takken van goede kwaliteit voor de bloemist. Vanuit het buitenland hebben we weinig concurrentie. Er is alleen wat import uit Spanje en Italië, maar niet veel.'

Ondanks alle tegenslagen is er hoop voor de freesia. Door de areaalafname is de prijs gestabiliseerd. De bloem staat bekend om haar geur, de takken bloeien open op de vaas, de soorten komen in veel kleuren en de naamsbekendheid in Europa is groot. En veredelingsbedrijven hebben gelet op productie, ziekteresistentie en kwaliteit.

'Gelukkig geuren veel soorten nog en veredelaars gaan zeker daar extra nadruk op leggen', stellen de twee ondernemers. De grondteelt kent wel uitdagingen, maar biedt tegelijkertijd kansen. Tesselaar Freesia doet momenteel praktijkproeven met compost in combinatie met biologische mest en het inbrengen van regenwormen.

Van Anraad: 'Dit jaar hebben we een stuk van het areaal niet gestoomd bij een niet-soort dat niet gevoelig is voor fusarium. Dit lijkt tot op heden goed te gaan.'

Focus op bijzondere geuren

Salesmanager Daan Vermeer van veredelings- en handelsbedrijf Van den Bos Flowerbulbs ziet ook de uitdagingen van de freesia als snijbloem. Door hun brede ervaring met andere bol- en knolgewassen zoekt dit bedrijf bij de freesia de oplossing in een bijzondere geur.

'Veel bolgewassen hebben nu een variant in een pot. Denk aan tulpen, narcissen en hyacinten. De potfreesia heeft ons op het idee gebracht om genetisch korte freesia's in het voorjaar te verkopen. Het is een nieuw product en de verwachtingen zijn hoog. Voor deze teelt kunnen wij geurende soorten gebruiken, wat het product extra aantrekkelijk maakt', zegt Vermeer.

Wageningen University & Research onderzoekt een nieuw teeltsysteem dat lijkt op het trekken van tulpen. Hierbij worden freesiaknollen steeds opnieuw opgezet op substraat in bakken. Op deze manier kan het drainagewater opgevangen en opnieuw gebruikt worden.

Het oogsten uit de bakken kan geautomatiseerd worden. Het systeem is kansrijk, omdat het de arbeidskosten zou verlagen. Nadeel is dat binnen dit systeem geen eigen knollen geproduceerd kunnen worden.