Jan Huitema (VVD) bij vertrek uit Europese politiek: 'Ons succes schrikt af'

Vlak voor het aflopen van zijn laatste termijn boekte Huitema nog een succes. Mede dankzij zijn inzet nam de Europese Commissie een voorstel over voor de toepassing van de kustmestvervanger renure. 'Het werd tegengehouden uit vrees dat er dan niks zou gebeuren met het aantal dieren in Nederland.'

Nederland kreeg de schuld van de lage melkprijs. Dan moet ik de collega's wel even bijpraten

Jan Huitema, vertrekkend Europarlementariër (VVD)

Wat dacht u bij die boerenprotesten in Brussel?

'Dat had toch iets van 'oei we doen iets verkeerd'. Al wist ik heel goed waarom ze protesteren. Los van de protesten wordt er in Brussel ook gesproken over de verkiezingswinst van BBB. En vergeet niet de eerdere protesten in Duitsland, België, Frankrijk en Nederland. Het is wel opgemerkt door EU-voorzitter Ursula van der Leyen die versoepelingen in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (HLB) heeft aangekondigd.'

Wat betekent dat volgens u voor de Green Deal?

'Die Green Deal die staat, daar hebben de regeringsleiders voor gestemd. Ik hoop wel dat het realistischer en doelgerichter wordt. Het GLB is heel erg maatregelgericht, want dat is beter te controleren. Het succes van de ecoregelingen laat zien dat je boeren vrijwillig maatregelen kunt laten nemen. Beleid moet niet gezien worden als iets stars, maar als 'wie goed doet, goed ontmoet'. Zelf moet ik de gecombineerde opgave nog invullen. Dan zie ik ook dat ik bij duurzame stappen wat extra's krijg.'

Uw tweede termijn startte met de stikstofcrisis. Hoe heeft u dat ervaren?

'We hadden net die verkiezingen gehad. En daarna kwam die stikstof. Wat boeren daarbij voelen, ken ik heel erg goed. Ons familiebedrijf is verplaatst omwille van natuur en recreatie. Daar ging een periode van vijftien jaar onzekerheid aan vooraf. Dat is ongelooflijk. Het gaat om je hele hebben en houden. We wisten niet waar we aan toe waren. Nou, dat gun je echt niemand.'

Kon u vanuit het Europees Parlement bijdragen aan een oplossing?

'Vanuit het Europees Parlement kon er heel weinig. Het was echt aan Nederland om met een plan te komen. Soms moest ik wel op mijn tong bijten.'

'Ik heb gesproken met minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) en met Kamerlid Thom van Kampen (VVD) en zat een paar keer in het torentje bij premier Mark Rutte. Onder meer voor dat stikstofkaartje: dat die tone of voice anders moest. Het was mooi geweest als ze hadden gezegd: we zitten met een gigaprobleem en we hebben jullie boeren nodig. In plaats van ze als probleem neer te zetten.'

'Jammer is dat de focus zo op stikstof kwam te liggen. Het belang van de derogatie raakte uit beeld.'

Heeft u er zelf met Eurocommissaris Sinkevicius over gesproken?

'Jazeker, maar eigenlijk krijg je altijd weer hetzelfde te horen. Je moet als Nederland gewoon een goed plan hebben.'

'Het grote punt waar je altijd tegenaan loopt in Brussel is het aantal dieren in Nederland. Sinkevicius komt uit een groene politieke familie. Nederland voldoet niet aan de voorwaarden voor de derogatie en daarin zag hij een kans om die niet te verlengen. Je hoeft geen raketgeleerde te zijn om te snappen dat dat effect heeft op de dieraantallen in Nederland.'

Wordt het ons door andere lidstaten niet gegund?

'Andere landen schrikken wel van ons succes. Dat klopt. Stel dat het Europese parlement kon bepalen of we de derogatie wel of niet kregen, dan hadden we het allang verloren.'

'Je zag het toen het melkquotum eraf ging. De melkprijs zakte en daar kreeg Nederland de schuld van. Dat was het sentiment. Het klopte niet, want in 2007 en 2008 had Nederland een veel betere melkprijs dan andere landen en toen zat het quotum er nog op. Dan moet ik de collega's wel even bijpraten.'

Spelen hier ook economische belangen?

'Ja, en op zich vind ik dat niet verkeerd. Dat is misschien wel dat gemeenschapsgevoel in de Europese Unie. Dat je het samen moet doen. Het is een beetje schizofreen zoals er soms naar onze landbouw wordt gekeken. De hightechoplossingen vinden ze superfascinerend. Aan de andere kant blijven we natuurlijk wel concurrenten van elkaar.'

U heeft vaak gepleit voor renure. Dat vergde een lange adem.

'Het Europees Parlement kan zelf geen initiatiefwetten indienen. Dus moest het via wetgeving dat al op de agenda stond. De kunstmestverordening bood daarvoor een prachtig haakje, net als een Europees actieplan voor een circulaire economie.'

'Door die resoluties kwam er een studie door het Europese Joint Research Center naar renure. Dankzij die veldproeven zijn er criteria opgesteld en die zijn overgenomen door de Commissie. Het laat zien dat het door de politiek werd tegengehouden in plaats van door de wetenschap. Het was de Commissie die het tegenhield uit vrees dat er dan niks zou gebeuren met het aantal dieren in Nederland.'

'Door de oorlog in Oekraïne kwamen grondstoffen hoger op de Europese agenda te staan. Dat hielp renure enorm. Toen hadden de Fransen zelfs zoiets van 'wow, dit moeten we doen'. En Denemarken was ook helemaal voor.'

Is zo'n onderhandeling dan wel slim gevoerd?

'We moeten als Nederland niet alleen binnen onze dijken naar onze eigen problemen kijken. Je moet kijken of er een bepaalde gunfactor is van andere landen. Door onze bevolkingsdichtheid en intensieve landbouw komt Nederland als eerste voor milieu-uitdagingen te staan. In de toekomst moeten we zelf wat slimmer zijn. Dat er dan een minister opstaat die een nieuw plafond durft in te stellen als er zoiets als het melkquotum van afgaat. Met de kennis van nu had dat moeten gebeuren. Dan hadden we nu deze zware crisis niet gehad.'