Weidegang staat onder druk door afschaffen van derogatie

Veel melkveehouders moeten een steeds complexere puzzel leggen. Hoeveel dierlijke mest kan nog op het land worden gebracht? Is er voldoende opslagcapaciteit op het bedrijf om vanaf half februari optimaal te bemesten en de mestafzetkosten te beperken? Wegen de vergoedingen op tegen alle inspanningen van weidegang?

'In de sector gaan verschillende geluiden rond of weidegang nog goed past met het afschaffen van derogatie of niet', zegt Erwin Wunnekink, melkveehouder en voorzitter van LTO-vakgroep Melkveehouderij. 'Ik denk dat dit voor sommige boeren de spreekwoordelijke druppel kan zijn die de emmer doet overlopen. Zij zullen de koeien vaker op stal houden.'

Minder drijfmest

Een rekensom leert dat Wunnekink op zijn bedrijf ongeveer 15 kuub drijfmest per hectare minder kan uitrijden. 'Dan wordt een secure bemesting in het voorjaar nog belangrijker en vervalt de gift drijfmest na de tweede snede. Dat zou je met kunstmest op kunnen vangen, wat vanuit milieuoogpunt natuurlijk onwenselijk is. Voor mezelf is het afschaffen van derogatie in ieder geval geen reden om de koeien op stal te houden, maar het blijft een individuele afweging.'

Weidecoach Linda Brouwer, werkzaam voor PPP-Agro Advies, denkt dat koeien de komende jaren minder uren buiten staan. 'Voor elke veehouder wordt het belangrijker dat de koeien buiten efficiënt kunnen grazen en dat het gras waarop ze lopen, voldoende kan groeien. De wei als uitloopgebied gebruiken, is er niet meer bij.'

Ecoactiviteit

Een volledige weidegang is volgens Roy Floot, adviseur mest en mineralen bij Agrifirm Exlan, nog best haalbaar. De ecoactiviteit verlengde weidegang, waarbij de koeien 1.500 uur per jaar of zelfs 2.500 uur per jaar naar buiten kunnen, raakt volgens hem uit het zicht. 'De vergoeding daarvoor is relatief laag en je houdt weinig mest over om op je eigen percelen te brengen of op het ideale tijdstip af te kunnen voeren', zegt Floot.

Vanuit stichting Weidegang is mede door PPP-Agro Advies de Derogatiewijzer ontwikkeld. Met deze rekentool krijgt een boer inzicht in mestafzetkosten, opslagcapaciteit en het ideale rantsoen. Volgens Brouwer is het zaak om het aandeel ruw eiwit in het rantsoen laag te houden, te zorgen dat de mest grotendeels in het eerste deel van het seizoen wordt uitgereden en de weidepercelen minimaal te voorzien van drijfmest.

Korter weiden

'Daarnaast kun je soms beter korter op een dag weiden om zo efficiënt mogelijk het gras af te laten grazen', verwoordt de weidecoach. 'Dat betekent dat, als je nu de koeien net na het melken naar buiten doet en voor het melken binnenhaalt, je dan eerder op de dag al de koeien moet halen. Dat zal niet elke melkveehouder even goed passen, omdat dit elke dag dan zo is. Ik zeg altijd dat koeien autisten zijn. Ze houden van regelmaat. Dus haal ze niet de ene dag vroeg naar binnen en de andere dag laat.'

Brouwer ziet vooral in haar regio, Noord-Holland, dat ondernemers die de afgelopen jaren geen mest hoefden af te voeren, dat nu wel gaan doen. 'Die mest moet dus in de put zitten en het liefst heb je voldoende opslagruimte, zodat je niet halverwege het seizoen dure kuubs dunne mest met veel spoelwater moet afvoeren. Daar zie ik knelpunten ontstaan', zegt ze. 'Kortom: je moet dus eigenlijk voldoende gras en voldoende mest in de put gaan produceren.'

Maatwerk

Agrifirm deelt deze zorgen en biedt melkveehouders inzicht in de gevolgen van derogatieafbouw, beweiding en beschikbare tonnen voor bemesting. 'Elk bedrijf is anders, dus advies hierover wordt al snel maatwerk. Transport en verwerking van mest kunnen in een mum van tijd een goot probleem worden, zeker als je daar als melkveehouder nog weinig ervaring mee hebt', zegt Floot. 'Een beperkte opslagcapaciteit bij melkveehouders is voor ons ook een punt van zorg.'

Net als Wunnekink ziet Brouwer dat met de strengere mestnormen juist thema's als milieu verder onder druk komen te staan. 'Met urine en de vaste mest die in veel stallen bij elkaar komt, heb je toch meer stikstofuitstoot dan bij het weiden', zegt de weidecoach. Hoewel de koeien volgens haar prima gedijen in hedendaagse stallen, horen ze gewoon naar buiten te gaan. 'Dat wordt met het afschaffen van derogatie eerder ontmoedigd dan aangemoedigd.'

'Afschaffen van derogatie is ingrijpende gebeurtenis'

Gaan meer boeren zomerstalvoeren?

'Dat is moeilijk te voorspellen. Als we louter naar de cijfers kijken, hoeft het afschaffen van derogatie geen groot effect te hebben op het aantal uren weidegang per jaar. Zelfs met een volledige weidegang, 720 uur op jaarbasis, komt nog altijd 92 procent van alle mest in de put. Zelfs bij een extensieve bedrijfsvoering zou je voldoende mest moeten hebben om af te kunnen voeren.'

Van optimale bemesting is geen sprake bij weidegang?

'Dat klopt. Met het uitrijden van drijfmest kun je beter sturen. Aan de andere kant heeft vers gras weer veel voordelen om efficiënt eiwitten om te zetten en met weidegang is de methaanuitstoot lager. Het is belangrijk dat we dit soort positieve en negatieve effecten de komende jaren goed in beeld krijgen.'

Wat is uw belangrijkste advies aan melkveehouders?

'Kies voor een optimaal rantsoen, zodat je zo min mogelijk stikstof hoeft af te voeren en de afzetkosten omlaag kunt brengen. Combineer een superieure eiwitkwaliteit van vers gras met mais of gras uit een kuil met weinig ruw eiwit. Het zorgt immers voor een lager ureumgetal, waardoor de stikstofexcretie per koe daalt.

'Je moet als melkveehouder steeds scherper in de wind zeilen, of je nu weidegang toepast of niet. Het afschaffen van derogatie is een ingrijpende gebeurtenis.'

Waarom daalt weidegang?

'Daar hebben we geen objectieve gegevens over. Melkveehouders zijn met veel vraagstukken bezig, terwijl het voor de sector en de overheid juist de uitdaging is om thema's integraal aan te vliegen binnen een toekomstbestendig bedrijfsmodel met weidegang. Ondernemers hebben meer handvatten nodig om zelf te kunnen sturen. Daar ligt de grote uitdaging.

'Het is belangrijk dat koeien in de wei blijven. Het is goed voor het maatschappelijk draagvlak in de regio, maar ook voor het imago van zuivel als natuurlijk product.'