'Witlof moet terug op het bord van de Nederlandse consument'

Wie bij witlofteelt- en verpakkingsbedrijf Reijnpack in Sint Philipsland de schuur in loopt, ziet volop bedrijvigheid. Een paar mensen zijn witlofpennen aan het opzetten, andere werknemers zorgen bij de oogst voor de aan- en afvoer van witlofbakken en een stuk of veertien mensen breken de krop los van de pen, pellen de losse blaadjes eraf en snijden waar nodig het kontje bij.

Vervolgens leggen ze de witlofkroppen in een automatische sorteerder. Deze speciaal voor witlof ontwikkelde robot weegt de kroppen en zorgt dat precies de juiste kroppen in de 500-gramsverpakkingen terechtkomen. Dit om zoveel mogelijk verlies te voorkomen. De ‘pondjes’ rollen uit de machine en een werknemer stopt deze in dozen of kratten en plaatst het fust op de pallet. Nog even vastzetten en de witlof staat klaar voor transport naar eindbestemming.

‘De eindbestemming is voor 90 procent Italië’, zegt Martine Lisseveld-Reijngoudt. Zij is samen met haar man Wiljan Lisseveld sinds januari 2021 eigenaar van Reijnpack. ‘Italië is momenteel het land dat onze kwaliteit het meest waardeert en er goed voor betaalt. In Nederland is dat nu niet het geval.

'Daar moet verandering in komen. Ook moet witlof hier weer populair worden. Ik vind dat witlof een stabiele positie hoort te hebben in de top 10 van meest gegeten groenten in Nederland.’ Het bedrijf op het Zeeuwse eiland Tholen verkoopt het gros van de witlof via tussenhandelaren.

‘Wij hebben met niemand een vast contract of vaste afspraak. ’s Ochtends zetten we een prijs uit en dan is het de keuze aan de relaties of ze wel of niet bestellen. Gelukkig gaan de meesten voor dat eerste’, knipoogt Lisseveld-Reijngoudt. ‘Klanten kunnen bij ons witlof kopen voor een prijs die wij zelf bepalen.’ Kan dat altijd boven kostprijs? ‘Nee, maar daar hebben we zelf invloed op. Als we een prijs hanteren die fors boven de marktprijs ligt, slaan ze ons over. We moeten daar telkens een goede balans in vinden.’

De productieruimte van Reijnpack is erop ingericht. ‘Witlof groeit doorgaans in 21 dagen. Wij kunnen het proces zo sturen dat het met 17 of 18 dagen oogstbaar is. Aan de andere kant kunnen we de oogst ook uitstellen naar 25 dagen. Voelen we dat de vraag gaat aantrekken? Dan schalen we de productie op. Voorzien we dat het aanbod groter is dan de vraag? Dan trappen we op de rem.’

De witlofmarkt is grillig, dus dat klinkt allemaal makkelijker dan het is. ‘We proberen zover het kan twee à drie weken vooruit te kijken. Wat betreft bijsturing is vooral groeiremming lastig. Uit ervaring weten we dat Flexine en Topscore het best zijn bij te sturen. Vandaar dat we deze rassen telen’, zegt Lisseveld-Reijngoudt.

Doordat de Zeeuwse ondernemers regelmatig schuiven in de productie en daarmee invloed kunnen uitoefenen op de prijs, houden ze een leuke boterham over aan de witlofteelt. ‘We moeten hard werken. Een witlofbedrijf draaiende houden is en blijft topsport’, vindt de teler.

‘De handel zien we als een spel en dat is niet altijd relaxed. Soms moet je je poot stijf houden en de witlof niet zomaar wegdoen voor een te lage prijs. Een andere keer zweten we omdat we misschien te weinig volume kunnen leveren.’

‘In Italië zijn er niet of nauwelijks witloftelers en daarom hebben ze onze witlof nodig. Daarnaast gaat een deel van de witlof naar Duitsland. Maar we moeten zien dat we het ook in Nederland weer terug op het bord krijgen.’ Hier laten vooral jongeren het product links liggen. Vaak vanwege de onbekendheid van de groente, omdat ze niet weten hoe ze het gewas moeten bereiden of omdat ze kiezen voor meer gemak. De in september gelanceerde campagne ‘En óf je witlof lust’ moet de bekendheid van de groente vergroten.

Lisseveld-Reijngoudt is als een van de kartrekkers nauw betrokken bij de promotiecampagne. ‘Dat dit de laatste redding is van de Nederlandse witlofsector gaat mij een brug te ver, maar de noodzaak hiervoor lijkt mij duidelijk. De sector is enorm aan het afslanken en dat is zonde.’

In 2000 waren er nog 278 Nederlandse witloftelers, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Daar zijn er in 2023 slechts 45 van over. ‘Een paar jaar terug waren we als telers bij elkaar in een periode met veel aanbod en dramatische prijzen. Toen konden we het wel over vernieuwing en teeltproeven gaan hebben, maar als het met de markt en oplopende kostprijs zo zou doorgaan, heeft dat weinig zin’, constateerden we.

Een werkgroep waar ook Lisseveld-Reijngoudt toe behoort, ging daarna aan de slag om een campagne op touw te zetten. Ze haalden er een aantal studenten bij om marktonderzoek uit te voeren. Daar kwam uit dat in de leeftijdsgroep 35-55 jaar de meeste winst valt te behalen.

Mensen in deze leeftijdsgroep zijn vaak de gezinnen met (jonge) kinderen. De studenten stelden in hun onderzoek vast dat als je als kind regelmatig witlof voorgeschoteld krijgt, je het op latere leeftijd ook meer blijft eten. In die zin zou het een dubbel voordeel op moeten leveren. ‘Door de uitkomst waren we positief verrast en daarom hebben we drie marketingbureaus laten pitchen, waar we er vervolgens een van hebben uitgekozen om verder mee in zee te gaan.’ Zij namen het voortouw in het verder uitrollen van de campagne.

Het ‘witte goud’ krijgt een boost via uitingen op sociale media en telers kregen bij de lancering een pakket met promotiemateriaal mee naar huis. Daarnaast is de slogan ‘En óf je witlof lust’ te zien op de achterkant van vier vrachtwagens. In totaal brengen 22 witloftelers het geld bij elkaar voor de campagne. De rest van de financiering nemen 26 bij de sector betrokken sponsoren voor hun rekening.

‘We vinden het belangrijk dat de campagne breed wordt gedragen. Als teler moet je hier niet bij willen ontbreken. Als het gaat lopen, kan iedereen ervan profiteren. We zijn er als promotieclub van overtuigd dat als consumenten meer zien wat je met witlof kan en wat voor het gemak het met zich meebrengt, er veel kansen liggen.’

Verder heeft de kartrekker hoge verwachtingen van sociale media, die de mogelijkheden van witlof als een olievlek moeten verspreiden. ‘Je kunt stellen dat deze campagne te laat komt, maar pakweg vijftien jaar geleden konden we het niet op de huidige manier doen. Ik denk dat het nu de juiste tijd is. We zijn nog met ruim veertig gezonde witlofbedrijven over. Houden zo’, stelt Lisseveld-Reijngoudt.

Ze onderschrijft dat door de flink opgelopen kostprijs het voor een witlofteler niet gemakkelijk is het hoofd boven water te houden en geld te verdienen. ‘Van het witlofzaad tot en met de sticker op de verpakking: werkelijk alles is de laatste jaren duurder geworden.’ Als hoge kostenposten noemt de teler de energieprijs en personeel.

‘Toen energie zo duur werd, hebben we ons hele bedrijf door een externe kritisch in kaart laten brengen. Voor het stoken van de productiehal gebruikten we veel gas, was een van de conclusies. Nu hebben we het zo gemaakt dat de restwarmte van de koeling de vloer verwarmt.’

Hoge arbeidskosten

De hoge arbeidskosten probeert Reijnpack op te vangen door meer werk te mechaniseren of robotiseren. Zo hopen de witloftelers binnen een paar jaar een opzetrobot te plaatsen. De ontwikkeling hiervan zit in een vergevorderd stadium. Het personeelsbestand bestaat nu uit ruim vijftig medewerkers.

Lisseveld-Reijngoudt: ‘Met Nederlanders, Polen en Roemenen is het een gemêleerd maar trouwe club. Een deel daarvan woont hier in Sint Philipsland, dus het zijn niet allemaal arbeidsmigranten. In hun vrije tijd trekken ze veel met elkaar op, dat is goed voor de onderlinge band.’

Voor de komende jaren voorziet de ondernemer een uitdaging in het behoud van voldoende grond voor de witlofpennenteelt. ‘Deze teelt besteden we uit aan akkerbouwers in de buurt, vooral op Goeree-Overflakkee. Dit jaar hebben we in totaal 160 hectare verdeeld over tien telers uit laten zaaien. Maar vanwege overheidsbeleid, bijvoorbeeld de ecoregeling in het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), is het voor akkerbouwers financieel aantrekkelijker om andere gewassen te telen’, weet Lisseveld-Reijngoudt.

Zo lang daar niets in veranderd, wordt het volgens haar steeds moeilijker om de komende jaren voldoende grond bij elkaar te schrapen. ‘We vinden het daarom ook belangrijk om de relatie met de akkerbouwers waarmee we samenwerken goed te houden’, sluit de witlofteler af.