Medicijn komt in de toekomst weer uit plant

Het project The Power of Plants zoekt toepassingen voor geneeskrachtige inhoudsstoffen uit planten, waarvan de extracten uiteindelijk gebruikt kunnen worden als medicijn. ‘Dit is niet nieuw, omdat plantenstoffen in het verleden de enige medicatie waren’, legt Charl Goossens uit. Hij is mede-eigenaar van laurierkwekerij Gova in Nispen en directeur van Varta, een valorisatielab voor reststromen uit de tuin- en akkerbouw in Bergen op Zoom.

Met moderne analysemethoden en gecontroleerde teelt in de Nederlandse tuinbouw wil het project die oude kennis naar een hoger niveau brengen. ‘Als consortium zoeken we op wetenschappelijke wijze naar medicinale stoffen’, zegt Goossens. ‘Met goed onderbouwde onderzoeksresultaten willen we wegblijven van overeenkomsten met ‘Klazien uut Zalk’ of ondeskundige influencers op sociale media.’

Na de start bij Hogeschool Rotterdam, wordt nu samengewerkt met Erasmus MC, rozenveredelings- en vermeerderingsbedrijf De Ruiter Innovations in Amstelveen, coöperatie Inno Growers in Bleiswijk, Greenport West-Holland, Varta en Gova. Marjolein van Driel van het Erasmus MC leidt het onderzoek naar de behandeling van prostaatkanker die is uitgezaaid naar het bot, een collega van haar naar antimicrobiële werking en tegengaan van de vorming van biofilms.

Extracten

De eerste stap is het screenen van 2.240 extracten van 1.300 plantensoorten uit de Nederlandse tuinbouw. Deze Nederlandse Extractenbibliotheek beheert het instituut Biologie van de Universiteit Leiden namens de provincie Zuid-Holland. De bibliotheek is ondergebracht bij Specs in Zoetermeer, specialist in stoffen om medicijnen mee te ontwikkelen.

‘Bij het screenen van 300 extracten in een celkweekmodel voor kankeruitzaaiingen naar het bot zijn er vier gevonden die deze mogelijk doden en het bot weer aan laten groeien’, zegt Goossens. Therapie met plantenextracten kan nog jaren op zich laten wachten, maar de onderzoekers zijn hoopvol over de uitkomsten, omdat de betreffende kanker nu nog onbehandelbaar is.

Hogeschool Rotterdam ontwikkelt methoden om de actieve stoffen uit planten te extraheren. ‘Bij het drogen en kapot maken van de plantenresten willen we de actieve stoffen intact houden’, zegt docent Eddy van der Linden van de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek.

Op de hogeschool zijn andere onderzoeksdocenten, zoals Barbara Schrammeijer, dit onderzoek ooit samen met studenten gestart. Na het testen van de extracten op antimicrobiële werking scheiden ze de verschillende plantenstoffen van elkaar in een eerste poging om de identiteit van de verschillende actieve componenten te bepalen.

Gewassen testen

Het consortium werkt al langere tijd samen met bestuurslid Robert Duijvestijn van coöperatie Inno Growers, onder meer om verschillende gewassen die zij telen te testen op bacteriën die infecties veroorzaken. Onderzoek naar wetenschappelijk geteste natuurlijke middelen is cruciaal vanwege de antibioticaresistentie waaraan bij ongewijzigd beleid in 2050 jaarlijks tien miljoen mensen kunnen sterven.

Daarnaast groeit de vraag naar natuurlijke middelen, omdat artsen steeds vaker het advies krijgen om bij infecties geen antibiotica meer voor te schrijven.

Duijvestijn, geboren en getogen in de glastuinbouw, legt uit dat Inno Growers een soort spin-off is van Inno20. Dit is een samenwerkingsverband tussen Nederlandse glastuinbouwbedrijven en de business unit glastuinbouw van Wageningen University & Research in Bleiswijk. Zij ontwikkelen nieuwe verdienmodellen voor gecontroleerde teelten in hightech kassen.

‘Inno Growers bestaat uit acht ondernemingen met een innovatieve inslag’, zegt Duijvestijn. ‘Aan The Power of Plants nemen we als coöperatie deel.’

Samenwerking

De glastuinbouwbedrijven testen bijvoorbeeld of een plant onder invloed van stress meer inhoudsstoffen aanmaakt en ze werken met veredelingsbedrijven aan de ontwikkeling van planten die meer inhoudsstoffen bevatten. Voor de eerste stap, het identificeren van de actieve componenten in plantenextracten, vindt Duijvestijn samenwerking met kennisinstellingen cruciaal.

Van der Linden voegt daaraan toe dat robottechnologie veel gegevens in een korte tijd kan scannen en zo een breed beeld geeft van welke stoffen verantwoordelijk zijn voor een bepaalde werking.

Duijvestijn ziet de toekomst voor de inzet van plantaardige inhoudsstoffen tegen ziektes met vertrouwen tegemoet. ‘Voor ons is de uitdaging om vervolgens zo snel mogelijk de geschikte planten te telen.’

Ten slotte geeft Van der Linden aan dat samen met Universiteit Leiden wordt gewerkt aan een gestandaardiseerde screeningmethode om meer inhoudsstoffen en ziektebeelden aan elkaar te kunnen koppelen. ‘Daar blijft Varta als intermediair met verstand van onderzoek, kweken en chemie aan meewerken’, besluit Goossens.