Melkprijs van de toekomst kan helpen bij transitie

Dat zegt landbouweconoom Roel Jongeneel (foto) van Wageningen Economic Research. Hij was dinsdag een van de sprekers tijdens het Nationaal Melkveecongres, het openingscongres tijdens de Rundvee en Mechanisatie Vakdagen in Gorinchem. Het is georganiseerd door LTO Nederland, beursorganisatie Easyfairs en Nieuwe Oogst.

Het congres ging over het perspectief voor de melkveesector. Jongeneel vindt dat er vooral een economisch perspectief moet zijn. Een goed, stevig verdienmodel moet volgens hem vanuit de markt komen en niet (alleen) vanuit subsidies.

'Je ziet het ook aan de hele verbreding die we hebben gehad in de landbouw, multifunctionele landbouw en zorgtak. De economische bijdrage daarvan is heel beperkt. De melkprijs blijft de belangrijkste basis. Het werkt qua schaal veel beter. Dat is wat je als sector nodig hebt. De melk is voor 80 tot 90 procent verantwoordelijk voor het verdienmodel van melkveehouders', zegt Jongeneel.

De landbouweconoom kan zich voor de toekomst zelfs voorstellen dat Europa netto-importeur wordt, in plaats van exporteur. De melkproductie daalt vermoedelijk verder, de zuivelconsumptie stijgt licht in Europa. De Europese Unie verliest ook marktaandeel op de wereld.

Belemmering voor groei

Op dit moment zijn zowel de Europese Unie als Nieuw-Zeeland verantwoordelijk voor 24 procent van de wereldwijde melkproductie. Dat is bijna 50 procent van de wereldmarkt. De belangrijkste belemmering voor groei is de Europese milieu- en klimaatregelgeving. Dit geldt ook voor Nieuw-Zeeland.

In China wordt de productie juist flink opgeschroefd. Jongeneel: 'China blijft key in de marktontwikkelingen. Daar letten we heel erg op. Elke twee jaar komt daar qua productie een Nederland bij. Wat daar gepresteerd wordt is gigantisch. Tegelijk is die groei in China heel kwetsbaar. Eigenlijk is dat land niet heel geschikt als zuivelland. Ze moeten daarvoor heel veel voer inkopen. Hoe lang dat doorgaat is spannend. Verder is in eigenlijk alle ontwikkelde landen de groei eruit of er is zelfs krimp.'

De landbouweconoom wijst op de Nederlandse situatie. 'In Nederland zien we al een gevecht om de melk tussen de verschillende zuivelverwerkers. Dat gaat zich waarschijnlijk uitbreiden naar de rest van de Europese Unie. Dat is voor de prijsvorming helemaal niet zo gek.'

Nederland als voorland

De milieubeperkingen gelden niet alleen voor Nederland, stelt Jongeneel. 'Andere 'milieuhotspots' zijn België, een stuk Denemarken en Duitsland, de Povlakte in Italië en Bretagne. Ook zij krijgen te maken met beperkingen. Dat gaat alles bij elkaar om veel melk. Wat in Nederland gebeurt, is het voorland voor Europa.'

De vraag naar zuivelproducten neemt in ontwikkelde landen jaarlijks met 0,4 procent toe en in ontwikkelingslanden 1,5 tot 2 procent. In de Europese Unie produceert Nederland 9 procent van de zuivel. De melkprijs is maar een deel van het verhaal. De kosten nemen ook toe, waardoor de concurrentiepositie van Europa als melkproducent verslechtert op de wereldmarkt. Onder meer de maatregelen om emissies te verlagen, zullen kostenverhogend werken.

Jongeneel ziet dat Nederland een voorsprong heeft in verduurzaming. Dat kan het land deels verwaarden, afhankelijk van wat ook buitenlandse consumenten vragen. Duurzaamheidsstandaarden worden ook in andere landen steeds belangrijker. In de transitie naar meer plantaardig voedsel verwacht de econoom dat zuivel 'zijn unieke positie' behoudt. 'Wereldwijd speelt dat nauwelijks een rol. Zuivel is een specifieke niche.'