Ook resistent aardappelras moet je spuiten tegen phytophthora

'Het gaat om goed resistentiemanagement', zegt aardappelveredelaar Jan-Eric Geersing van Geersing Potato Specialist. 'Zorg dat de resistentie intact blijft. Onder een hoge druk houd je de deur voor phytophthora voor 75 procent dicht. Voor die laatste 25 procent heeft de resistentie hulp nodig. Dat kan door een beperkte inzet van chemie.'

Geersing pleit in de gangbare aardappelteelt voor een hybridesysteem, waarbij telers resistente rassen inzetten met een beperkt middelengebruik. 'De resistenties in robuuste rassen zijn nu nog te smal om de spuit in de schuur te laten staan. Bij een goede werkwijze is een beleidsondersteunend systeem cruciaal.'

De meeste akkerbouwers gebruiken een beslissingsondersteunend systeem om het spuitmoment te bepalen, maar het gaat er volgens de veredelaar om dat telers begrijpen onder welke omstandigheden ze moeten ingrijpen.

'Een robuust ras niet spuiten, is geen optie', vindt ook veredelaar Peter Vos van HZPC. 'Als de druk hoog is, moet je deze aardappelen volgens een normale dosis meespuiten.' HZPC stelde zo'n vijf jaar geleden als doel dat in 2030 75 procent van de rassen op de lijst minimaal twee phytophthoraresistenties en minimaal één Y-virusresistentie heeft. '80 procent voldoet nu al aan die eis', meldt Vos.

Ondergrens

De veredelaar vindt overigens dat een robuust ras niet alleen een phytophthoraresistentie heeft. 'Robuust is in mijn ogen ook weerbaar tegen extreme weersomstandigheden, zoals lange droogte- en hitteperioden. Dat is gezien het veranderende klimaat minstens zo belangrijk. Daarnaast focussen we op een resistentie tegen het Y-virus. Een ras mag wel een beetje vatbaar zijn, maar we hebben wel een bepaalde ondergrens afgesproken.'

Agrico introduceert binnen nu en twee jaar een robuust ras met twee phytophthoraresistenties, zegt manager AR Marien Winters van het handelshuis. 'Daarmee denken we dat telers zo'n 50 procent chemische middelen kunnen reduceren. We proberen verschillende resistentiegenen in verschillende rassen in te kruisen. Door die variatie zorg je ook voor risicospreiding. Je hebt dan altijd een ras dat er goed van af komt.'

Uiteindelijk is het doel van Agrico om drie resistentiegenen in te kruisen. 'Het duurt zeker nog tien tot vijftien jaar voordat we zover zijn.' Volgens de handelshuizen zijn de robuuste rassen het seizoen 2023 wisselend doorgekomen, maar Geersing vindt wel dat Peter Pan zich heeft bewezen. 'Op proefvelden kwam dit robuuste ras het best uit de verf.'

Als de aardappelsector wil blijven profiteren van resistente rassen, dan moet er meer gebeuren om de verspreiding van phytophthora tegen te gaan. Teeltspecialist Jacob Eising en Geert Kessel, onderzoeker bij Wageningen University & Research, pleiten voor betere bescherming van robuuste rassen en consequentere aanpak van infectiebronnen.

Ook als phytophthora een resistentie in een ras weet te omzeilen, dan nog heeft de teelt wel degelijk nut, stelt Eising. 'Op een demoveld met dertig robuuste en drie vatbare rassen in het zuidwesten van het land vonden we dit jaar de eerste vlekken rond eind juli. Dat was in de vatbare aardappelen. Twaalf dagen later waren die rassen volledig aangetast en toen pas vonden we de eerste verschijnselen van phytophthora in de resistente rassen.'

Eising is als onafhankelijk specialist betrokken bij de demovelden die zijn aangelegd vanwege het convenant 'Robuuste aardappelen'. Volgens hem zorgt uitstel van aantasting dat resistente aardappelen langer doorgroeien en dus meer produceren. 'Met de juiste maatregelen geeft de teelt meer oogstzekerheid en dat willen we bereiken.'

Eerste bespuiting uitstellen

Het voordeel van resistente rassen is volgens Kessel voor gangbare telers dat ze een eerste bespuiting kunnen uitstellen tot het moment dat in hun regio de eerste phytophthora in vatbare rassen wordt gevonden.

'Voor biologische telers geldt in principe hetzelfde, maar zij kunnen geen bestrijding uitvoeren. Deze telers moeten vooral zorgen dat zieke planten in hun percelen altijd zo snel en ruim mogelijk worden verwijderd.'

Te laat ingrijpen

Over de bescherming van resistente rassen, zegt Kessel dat moet worden voorkomen dat phytophthora-infecties uit de hand lopen. 'Afgelopen jaar hebben we gezien dat door te laat ingrijpen gewassen compleet verloren gaan. Dat geeft een enorme ziektedruk en meer kans op nieuwe virulente stammen. Zeker voor teeltseizoen 2024 is het van het grootste belang dat de populatieontwikkeling maximaal wordt onderdrukt. Verdere uitbreiding is op den duur funest voor de resistente rassen.'

Een schonere teelt is een absolute voorwaarde, verklaart ook Eising. Hij wijst op de bestrijding van belangrijke infectiebronnen als afvalhopen, opslagplanten en ziek pootgoed. De controle van handhavers en ook de sociale controle in de sector zelf op het naleven van teeltvoorschriften mag van hem veel strenger.

'Doordat we nu vaak te laks zijn, hebben we straks geen rassen meer die goed weerstand bieden en ook geen middelen die voldoende effectief zijn.'

Teeltmaatregelen

Eising vindt dat er meer aandacht moet komen voor teeltmaatregelen die aardappelgewassen beter beschermen en weerbaarder maken. Hij doelt dan op het consequent verwijderen van zieke planten en bijvoorbeeld het matigen van de stikstofgift.

Verder pleit de teeltspecialist voor een landelijk waarschuwingssysteem op basis van infectiemodellen en vooral goede monitoring. 'Telers moeten elkaar waarschuwen en als in de regio phytophthora wordt aangetroffen, adequate maatregelen nemen.'