Kweekvlees is nu aan opschaling toe

Het duurt niet lang meer voordat Nederlanders kweekvlees kunnen proeven. De kweekvleessector en ministeries van LNV en Volksgezondheid sloten onlangs een convenant dat proeverijen op locatie mogelijk maakt. Meatable en Mosa Meat, de twee Nederlandse ontwikkelaars, verwachten uiterlijk begin 2024 de eerste proeverijen.

Nederland heeft daarmee niet de primeur. In Singapore wordt kweekvlees sinds 2020 gegeten en ook Amerika liet al gekweekt kippenvlees toe op de markt. In de ontwikkeling van kweekvlees loopt Nederland wel voor.

Het Nationaal Groeifonds investeert 60 miljoen euro in opleidingen en onderzoek. Vergelijk dat met Italië, waar kweekvlees verboden is. Of Frankrijk, waar de vorige landbouwminister Julien Denormandie er niets van moest hebben. 'Vlees komt van leven, niet uit een laboratorium', vond hij. De twee landen kunnen de toelating van kweekvlees op de Europese markt blokkeren.

Proeverijen zijn, naast promotiekansen, ook momenten waarbij bedrijven feedback van consumenten kunnen ophalen om hun recepten te verbeteren. 'Ons doel is om de lekkerste producten die niet van traditioneel vlees zijn te onderscheiden bereikbaar te maken voor iedereen, zonder nadelige gevolgen voor mensen, dieren of onze planeet', zegt Krijn de Nood, mede-oprichter en CEO van Meatable. 'Met deze ontwikkeling komt dat doel dichterbij.'

Een 'lapje' (spier)vlees vervangen gaat nog niet gebeuren. Meatable kweekt pulled pork, worsten en vlees voor dumplings. Er zijn nog maar weinig bedrijven die de weefselstructuur van bijvoorbeeld een biefstuk proberen te evenaren, vertelt Dwayne Holmes, hoofd van de Europese afdeling van kweekvleesonderzoeker New Harvest.

Holmes legt het verschil uit: 'Om complexere structuren te maken, moet je niet alleen de juiste celtypen kweken. Je moet ook een manier vinden waarop die cellen zich samenklonteren, groeien en rijpen in driedimensionale vormen en structuren, net zoals bij traditioneel vlees. Dat kan door een 'steigertje' te bouwen waarlangs de cellen zich vermenigvuldigen, maar dan heb je nog niet dezelfde textuur als vlees.'

Potentie gemengde producten

Op korte termijn ziet Holmes meer in gemengde producten; deels plantaardig en deels gekweekt vlees. Die zouden vooral concurreren met vleesvervangers. 'Hoewel het mogelijk is dat de celcomponenten voldoende smaakbeleving toevoegen om te concurreren met traditionele vleesproducten.'

Ook de Centrale Organisatie voor de Vleessector ziet een rol voor kweekvlees als toevoeging, 'in de afzet van verwerkte producten en grondstoffen voor samengestelde producten'. Maar een gekweekte steak? 'Wij schatten in dat het nog wel even duurt voordat deze op enige schaal in Nederland op de markt komt', vertelt een woordvoerder. 'De tijd zal het uitwijzen, maar het is naïef om te veronderstellen dat er voor kweekvlees in de toekomst geen markt is. We volgen de ontwikkeling met belangstelling.'

Vion, de grootste vleesverwerker van Nederland, deelt die analyse. 'Wij zien kweekvlees niet als concurrentie, maar als een van de mogelijke oplossingen voor de voedseluitdagingen van de groeiende wereldbevolking naar ruim 9 miljard voor 2050.' Zelf investeert Vion er niet in. 'De termijn waarop wij verwachten dat kweekvlees schaalbaar en betaalbaar is, is over een jaar of tien.'

Opschalen is uitdaging

De uitdaging zit niet alleen in het kweekproces, maar ook in de opschaling. Mosa Meat kan met een halve gram cellen uit één dier 80.000 hamburgers kweken. De cellen worden in bioreactoren gevoed met de nutriënten en vitaminen die een koe of kalf anders haalt uit gras en veevoer.

Die voedingsstoffen zijn duur en komen uit de farmaceutische- of voedingsmiddelenindustrie. Zolang er geen goedkopere aanbieders zijn, blijft kweekvlees duurder dan traditioneel vlees. Mosa Meat is met veevoerfabrikant Nutreco in zee gegaan om goedkopere alternatieven te ontwikkelen.

Schaalvergroting kan helpen. Bedrijven gebruiken nu bioreactoren van 50 liter. 1 liter staat gelijk aan zo'n 100 gram vlees. Om te concurreren met gangbaar vlees, geldt volgens Meatable een minimale capaciteit van 10.000 liter. Er moeten dus veel meer en vooral grotere reactoren worden gebouwd om de productie op te schalen.

Meatable werkt daaraan met DSM, dat al bioreactoren voor de geneesmiddelenindustrie fabriceert. Mosa Meat bouwt zelf vaten van 200 liter. In Amerika zegt concurrent Good Meat bioreactoren van 250.000 liter te willen ontwikkelen.

Slechter voor klimaat

Dat kweekvlees diervriendelijker is, is duidelijk. Maar is het beter voor het klimaat? De Universiteit van Californië kwam in april met onderzoek dat het tegendeel beweert. Oorzaak: het hoge energieverbruik bij de productie van kweekvlees.

Belangengroep Cellular Agricultural Europe pareerde de kritiek door te stellen dat geen van zijn leden van plan is met de huidige experimentele techniek voor de markt te gaan produceren.