Keverlarve opent jacht op jakobskruiskruid

De tweejarige giftige plant jakobskruiskruid produceert in het tweede jaar veel zaden, die dit kruid vervolgens verspreiden. Een volwassen plant produceert tussen de 75.000 en 200.000 zaden, dus de populatie kan zich snel uitbreiden.

Volgens onderzoeker Boki Luske van het Louis Bolk Instituut is de plant ecologisch gezien waardevol. Er komen 180 soorten insecten op af zoals vlinders en bijen.

Bermbeheer

Mede als gevolg van de enorme hoeveelheid zaad die wordt geproduceerd, neemt de hoeveelheid planten toe. In het verleden werd het kruid nog weleens gezaaid voor bermbeheer. Daarbij krijgt het de kans op plekken waar land wordt teruggegeven aan de natuur. Hier vindt vaak geen beheer plaats.

Verder nestelt de plant zich op kale plekken, bijvoorbeeld als gevolg van beweiding en extensivering. De plant is het eerste jaar herkenbaar als een rozet. In het tweede jaar is het herkenbaar aan lange stengels en gekartelde bladeren.

Nadeel is de giftigheid, vooral voor paarden en runderen en in mindere mate voor schapen. Die laatste beschikken over een enzym in het maag-darmkanaal dat de gifstof gedeeltelijk onschadelijk maakt. Daarom worden schapen weleens ingezet om het kruid te bestrijden.

Voederwinning

Voor paarden en runderen geldt dit niet. 'De giftigheid is in het veld voor paarden en rundvee geen probleem. Ze eten het niet. Na de voederwinning is dit niet meer herkenbaar, waardoor vee kan sterven als gevolg van leverfalen', zegt Luske.

'Het maaisel kun je daarom nergens meer gebruiken. Het is ook een kostenpost. Eigenlijk kun je het alleen maar composteren, waardoor het zaad zich niet meer verder verspreidt. Een andere optie is om de planten uit te steken en te composteren', legt de onderzoeker uit.

Natuurlijke vijand

Voor het Louis Bolk Instituut is dit reden om te kijken naar een oplossing voor dit lastig te bestrijden kruid. Er is een natuurlijke vijand: een klein bruin kevertje, de jakobskruidaardvlo. In Nieuw-Zeeland en de Amerikaanse staat Oregon zijn hier succesvol proeven mee gedaan. Omdat jakobskruiskruid in Nieuw-Zeeland een exotische soort is, werd hiervoor de kever geïmporteerd uit Zwitserland en Italië.

Die kever legt in de zomer eitjes aan de voet van het jakobskruiskruid. Het volgende voorjaar komen de eitjes uit, waarna de larven zich een weg omhoog vreten door de plant, waardoor de sapstroom wordt verstoord en de plant zich niet verder kan ontwikkelen. Vanaf juni komen de volwassen kevertjes tevoorschijn en leggen ze eitjes.

Proef

Deze ervaringen in het buitenland waren voor het Louis Bolk Instituut aanleiding om bij biologisch melkveehouder Sjaak Sprangers in het Brabantse Kaatsheuvel een proef te doen met deze kever, die van nature in de Nederlandse duinen voorkomt. In 2010 zijn de kevertjes gevangen bij de duinen in Wassenaar.

De dertig kevertjes zijn vervolgens uitgezet op een weide van Sprangers, waarna het perceel vier jaar werd gevolgd. Aan het einde van deze periode bleek de proef niet het gewenste resultaat op te leveren en werd deze afgesloten.

Opmerkelijke ontdekking

Enkele jaren geleden kwam de biologisch melkveehouder tot een opmerkelijke ontdekking. De jakobskruiskruidplanten kwamen niet tot ontwikkeling en begonnen in een vroeg stadium te bloeien. Noodbloei, noemt de ondernemer dit. 'De plant merkt dat ie het lastig krijgt en om zich toch voort te kunnen planten, begint de plant te bloeien.' Andere planten worden bruin.

Toen de biologisch melkveehouder een minder gezonde plant doorsneed, zag hij dat de binnenkant van de stengel was doorboord. Ook trof hij hier een larve aan. In de omgeving zag hij na lang speuren de 2 millimeter grote kever, herkenbaar aan de grote achterpoten.

Afstand beperkt

Met die poten kan de kever springen, vandaar de naam 'vlo'. Omdat het beest niet kan vliegen, is de afstand beperkt. 'Het bereik ligt op 20 meter in één jaar', schat Sprangers in.

Dat was voor de ondernemer reden om besmette planten uit te steken. Niet voor de composthoop, maar om ze elders opnieuw te planten. Hiermee verspreidt hij ook de kever, die zich overigens via paringen vermeerdert.

Verbluffend resultaat

Anno 2023, enkele jaren later, is het resultaat in deze weide, waar nu het jongvee loopt, verbluffend. De meeste planten in de wei kleuren bruin of zijn wat kleiner. Wel staan er nog planten in bloei en worden sporadisch nog zaden verspreid. In veel aangetaste planten is de larve van de kever te vinden.

Sprangers is tevreden over dit resultaat. 'Verschillende collega-melkveehouders hebben hier planten uitgestoken om ze op hun eigen perceel te plaatsen, zodat deze zich hier kunnen vermeerderen.'

Heeft dit toekomst volgens de melkveehouder? 'Het is goed om te zien dat dit nu werkt. Voor een effectieve werking zou er nu een ondernemer moeten opstaan die zich richt op het vermeerderen van deze kever om deze vervolgens in de handel te brengen.'