Profiel: Koers van waakhond Pieter Omtzigt voor boeren nog vraagteken

Omtzigt heeft een aantal getrouwen om zich heen verzameld die hem helpen bij de oprichting van zijn partij. Een van hen is Eddy van Hijum uit het Overijsselse Laag Zuthem, die zelf van 2003 tot 2014 voor het CDA in de Tweede Kamer zat. Van Hijum, tot voor kort gedeputeerde in de provincie Overijssel en voormalig gemeenteraadslid in Zwolle, gaat aan de slag als voorzitter van de commissie die het verkiezingsprogramma van Nieuw Sociaal Contract opstelt. Partijvoorzitter wordt Hein Pieper uit Schalkhaar, ook een voormalige CDA'er.

Als Kamerlid heeft Omtzigt zich vooral laten zien als een politieke waakhond die zich vastbijt in taaie dossiers. Zo stak hij als CDA'er met SP-Kamerlid Renske Leijten veel energie in het boven tafel krijgen van de toeslagenaffaire. Het zijn deze inspanningen die Omtzigt veel bekendheid en sympathie opleverden.

Fel verdedigen

Binnen het CDA werd wisselend over hem gedacht. Omtzigt durft stelling te nemen en is bereid zijn principes fel te verdedigen. Daarmee strijkt hij soms ook mensen tegen de haren in en dat is niet zonder consequenties.

Voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 werd Omtzigt door de CDA-kiescommissie aanvankelijk niet op de kandidatenlijst gezet. Dit zou te maken hebben met zijn verzet tegen de gedoogsamenwerking met de PVV in kabinet-Rutte I. Na tussenkomst van Twentse CDA-afdelingen en verscheidene partijprominenten, kwam hij alsnog op de lijst op een lage plek. Na een persoonlijke verkiezingscampagne kreeg Omtzigt bij die verkiezingen 36.750 voorkeurstemmen, ruim voldoende voor een zetel.

Bij de daaropvolgende verkiezingen kwam Omtzigt hoger op de lijst en kon daarbij op nog meer voorkeursstemmen rekenen. Na zijn breuk met het CDA – na een uitgelekte notitie waarin hij kritiek uitte op de wijze waarop de partij met hem omging – ging hij als eenmansfractie door. Sindsdien heeft hij weinig aan populariteit ingeboet. Bij deelname aan de verkiezingen kan hij op grote steun rekenen.

De vraag is waar Omtzigt – en zijn mogelijke partij – politiek voor staat. Er zijn indicaties die een inkijkje geven in zijn opvattingen. In het manifest 'Naar een beter bestuur van en voor Nederland' uit 2021 beschreef hij bijvoorbeeld hoe de relatie tussen overheid en burger kan worden verbeterd. Dat betoog sluit aan bij de wijze waarop hij zich in debatten mengde: de focus ligt op eerlijkheid, transparantie, rechtsbescherming en het doorlopen van de juiste procedures.

Deze standpunten zijn onder meer terug te zien in zijn visie op handelsverdragen als Mercosur. Hij hekelt dit verdrag omdat het volgens hem leidt tot oneerlijke concurrentie voor Europese boeren. In politieke kringen is ook bekend dat Omtzigt in beginsel positief staat tegenover de land- en tuinbouw. Hij prijst het ondernemerschap en de innovatie van de sector. Ook hecht hij waarde aan de sociale en culturele betekenis van het platteland.

Kritisch op Aerius

In het stikstofdossier heeft hij zich kritisch uitgesproken over de toepassing van rekenmodellen als Aerius. Hij riep op om naast de landbouw ook de sectoren verkeer en industrie op hun stikstofemissie aan te spreken. De politicus maakt zich zorgen over de gevolgen van de stoppersregelingen. Hij vreest dat familiebedrijven met grazend melkvee verdwijnen en dat grote gesloten intensieve veehouderijbedrijven overblijven. Op het vlak van dierenwelzijn stemt Omtzigt vaak mee met de Partij voor de Dieren.

Uit die houding blijkt dat hij weinig opheeft met grootschalige 'industriële' veehouderij. Hij liet zich tijdens een ander debat – over hertenkampen – al even kritisch uit over de intensieve veehouderij. 'Aan de ene kant heeft de Kamer er voor gestemd dat herten niet meer in een hertenkamp mogen leven en aan de andere kant mogen de varkens nog steeds in varkensstallen zitten. Dat strookt niet met elkaar. Als u vindt dat een hertenkamp niet geschikt is voor herten, nodig ik u uit om naar een moderne megastal te gaan.'

Aan een gedetailleerd verkiezingsprogramma voor Nieuw Sociaal Contract wordt momenteel gewerkt. Zondag gaf Omtzigt daarvan wel de grote lijn aan. Speerpunten zijn bestaanszekerheid, een betrouwbare overheid, migratie en internationale samenwerking. Het standpunt over het stikstofbeleid is nog niet helemaal uitgekristalliseerd.

*Dit artikel is een bewerking van een profiel van Pieter Omtzigt dat enkele weken geleden verscheen.