Rommelige start dreigt voor gebiedsaanpak

Provincies moesten uiterlijk 1 juli bij de rijksoverheid de plannen inleveren voor het landelijke gebied met de water-, stikstof-, klimaat- en natuuropgaven. Het gaat om conceptplannen voor de gebiedsgerichte aanpak.

1. Sociaal-economische impact

In de gebiedsplannen gaan de provincies in meer of minder mate in op het perspectief voor de landbouw, het realiseren van natuurherstel, een robuust watersystemen en het reduceren van broeikasgasemissies. Het gaat om opgaven die wettelijk zijn vastgelegd, zoals de Kaderrichtlijn Water, bestuurlijke afspraken zoals de Bossenstrategie en de ambities die de provincies hebben.

De provincies hameren ook op de leefbaarheid van het platteland en het sociaal-economische perspectief. Wil de overheid de doelstellingen halen die in het nationale transitieprogramma staan, dan is in de buitengebieden voldoende sociaal-economische kwaliteit en een toekomstbestendige landbouwsector nodig, stelt provincie Overijssel.

Van het Rijk vragen de provincies onder andere nog steeds duidelijkheid als het gaat om het legaliseren van piekbelasters. De landbouwvisie waarmee landbouwminister Piet Adema in september komt, zal ook van invloed zijn op de gebiedsopgaven. Het Rijk gaat nu naar de conceptversies kijken. Pas in het eerste kwartaal van volgend jaar stellen alle Provinciale Staten een 1.0-versie van de gebiedsplannen vast.

2. Bollengrond wordt Natuurnetwerk Nederland

De conceptgebiedsplannen laten zien dat de opgaven niet alleen veehouderijen raken. Zij hebben ook gevolgen voor bijvoorbeeld bollentelers. Provincie Noord-Holland wil 300 hectare, onder andere bollengrond, in het binnenduingebied begrenzen voor Natuurnetwerk Nederland. CDA Noord-Holland noemt het schrappen van bollengrond 'zeer pijnlijk'. De partij geeft aan dat hierover geen overleg geweest is met de sector. Volgens de provincie volgt het natuurnetwerk uit het Nationaal Programma Landelijk Gebied, de opgaven voor een robuust watersysteem, klimaat- en Natura 2000-doelen.

3. Niet alle provincies halen deadline

De provincies Noord-Brabant, Gelderland, Zeeland en Utrecht leveren hun plattelandsprogramma pas na de deadline van 1 juli in bij de rijksoverheid. Provincie Noord-Brabant heeft een 'houtskoolschets' ingediend, die als basis dient voor het Brabants Plan Landelijk Gebied. Deze schets geeft richting aan de aanpak van de natuur-, water- en klimaatdoelen, en aan de Brabantse transitie van de landbouw.

Omdat in Zeeland het nieuwe college van Gedeputeerde Staten op 30 juni is geïnstalleerd, heeft deze provincie elf dagen uitstel gekregen van het Rijk om haar plannen voor het landelijk gebied te presenteren. Kenmerkend voor de Zeeuwse aanpak is dat partijen samenwerken om problemen op te lossen. Dit geldt ook voor stikstof.

Van agrariër tot natuurorganisatie en van recreatiesector tot industrie, gezamenlijk bedenken de Zeeuwse onderhandelingspartijen maatregelen voor natuurherstel en structurele verlaging van de stikstofneerslag. Daarbij wordt per gebied bekeken welke oplossingen geschikt zijn.

4. Gelderland heeft grootste opgave

De provincie met de grootste opgave, Gelderland, levert ook nog geen concept-PPLG in bij het Rijk, maar een Gelders gebiedsplan stikstofreductie en natuurverbetering. Gelderland wil zaken eerst goed uitzoeken en analyseren en dan pas met maatregelen komen.

De uitvoering van de plannen in diverse gebiedsprocessen en met een begeleidend programma 'Vitaal Landelijk Gebied Gelderland' gaat nog de nodige bloed, zweet en tranen kosten, verwacht voormalig landbouwgedeputeerde Peter Drenth (CDA). Vooral verbetering van de natuurwaarden op de Veluwe wordt een zware operatie, bijvoorbeeld omdat de waterhuishouding er zich lastig laat sturen en landbouw en natuur er dicht op elkaar zitten. 'We hebben daar gewoon weinig knoppen om aan te draaien.'

5. Provincies vragen meer geld

De provincies vragen veel meer geld voor de transitie in het landelijk gebied dan de 24,3 miljard euro die in het transitiefonds zit. Zuid-Holland spant met 9 miljard euro de kroon, gevolgd door Noord-Brabant met 8 miljard euro. Overijssel wil ruim 5 miljard euro, Friesland schroefde het bedrag op naar ruim 5 miljard euro, Groningen heeft 3 miljard euro nodig, Limburg gaat uit van 2 tot 6 miljard euro, Noord-Holland 1,2 miljard euro en Flevoland 1 miljard euro. De overige provincies hebben nog geen bedragen genoemd.

Overijssel, Friesland en Noord-Brabant hebben al vervroegd geld gevraagd om aan de slag te gaan, respectievelijk 436 miljoen, 328 miljoen en 252 miljoen euro. Volgens de Friese oud-gedeputeerde Douwe Hoogland (PvdA) is het Rijk aan zet om een oplossing te vinden voor de financiën. Minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof zegt dat extra geld niet mogelijk is.

6. Landbouw mist perspectief

Landbouworganisaties waaronder LTO Noord reageren kritisch op de ontwerp-PPLG's. In Friesland en Zuid-Holland missen de belangenorganisaties voldoende landbouwperspectief. Volgens LTO Noord Zuid-Holland is het concept-PPLG een 'afvinklijstje' voor de minister en houdt het PPLG geen rekening met wat er nu al aan goede ideeën en oplossingen door boeren en tuinders is aangereikt in reeds lopende gebiedsprocessen. 'Alle problemen in het landelijk gebied worden eenzijdig op het conto van boeren en tuinders geschoven.'

In Overijssel meldden landbouwpartijen in een brief aan Provinciale Staten 'buitengewoon ongerust te zijn over de gevolgen van zeer ingrijpende maatregelen'.

7. Begeleiding en tijdspad

De provincies zijn al een jaar bezig mensen te werven om zowel de eigen provinciale programma's vorm te geven als om in een later stadium de gebiedsprocessen te kunnen begeleiden. Provinciebestuurders klagen dat het moeilijk is voldoende menskracht te vinden. Ook hier speelt de krapte op de arbeidsmarkt een rol.

Verder geldt dat de rijksoverheid op voorhand nog geen toelages heeft verstrekt uit het transitiefonds, waardoor de werving van meer personeel nog niet volledig op gang is gekomen. Over het verdere verloop van de gebiedsprocessen houden veel provincies vaak nog een slag om de arm. De uiterste deadline van 2035 is nog lang niet in zicht, maar deze lijkt nu al krap.