'Prima stukje paardenvlees' laten we links liggen

Achtergrond Paarden Michiel Elands 05 jul 2023 om 13:00uur

Een halve eeuw geleden was het gemeengoed om paarden aan het einde van hun leven te slachten voor consumptie. Vandaag de dag is dat anders. Paardenvlees is een nichemarkt en de paardenslager een uitstervend beroep.

%27Prima+stukje+paardenvlees%27+laten+we+links+liggen

Met recente uitbraken van de gekkekoeienziekte (BSE) en Afrikaanse varkenspest in het achterhoofd besloot toenmalig melkveehouder en varkenshouder Hans van der Kruis in 2000 het roer om te gooien. 'Ik wilde het negatieve sentiment ten opzichte van de veehouderij ombuigen in iets positiefs. Het resultaat is een paardenrusthuis gecombineerd met natuurontwikkeling.'

Nu heeft Van der Kruis samen met zijn zoon en hun beide partners 's lands grootste opvang voor oudere paarden. Op twee locaties in het Brabantse Heeze en Leende krijgen vijfhonderd viervoeters maximale weidegang met voldoende beschutting, ruime stallen met stro, veel ruwvoer en een plaats in een van de kuddes.

Goede harmonie

Alle beslissingen over het welzijn en de verzorging van het paard neemt de familie Van der Kruis, het liefst in overleg met de eigenaar. Dat geldt ook voor het besluit om een eind aan het paardenleven te maken. Bijna altijd gaat dat in goede harmonie.

Nu is het moeilijk verkrijgbaar, al zit het volop in snacks en salades

Martin de Kok, paardenslager in Goes

Maar soms zijn Hans van der Kruis en de eigenaar het oneens. 'Dan willen mensen een hoogbejaard en doodziek dier nog opereren en mag ik het op de trailer hijsen. Dan zeg ik dat het mooi is geweest.'

Euthanasie

De paarden van het rusthuis worden aan het einde van hun leven vaak geëuthanaseerd. Daarna volgt in sommige gevallen crematie, maar het aantal klanten van Van der Kruis dat daarvoor kiest, neemt weer af. 'Het is toch een hele onderneming en een behoorlijke kostenpost', zegt de Brabander. 'Ik krijg wel vragen, vooral vanuit België, of ik paarden heb voor de slacht, maar die heb ik dus niet.'

Dat mensen geen paard willen eten, kan de veehouder zich goed voorstellen. Aan de andere kant heeft hij geen moeite met de consumptie van paardenvlees. 'Ze beleven hier echt een mooie laatste fase. Of je ze dan een spuit geeft of de kogel maakt in mijn ogen geen groot verschil. Het gaat er mij om dat euthanasie zorgvuldig gebeurt en dat paarden niet lang op transport hoeven naar de slachterij.'

Tekst gaat verder onder het kader

Wel of niet geschikt voor de slacht?

Nederland telt naar schatting een half miljoen paarden. Een paard mag alleen worden geslacht als het gechipt is en een geldig paardenpaspoort heeft. In het hoofdstuk 'Medische behandelingen' staat of vlees van het dier geschikt is voor menselijke consumptie. 'Dat laatste is vooral afhankelijk van de medicatie die tijdens het leven is gegeven', zegt voorzitter Marieke Toonders van LTO-vakgroep Paardenhouderij. 'Ook moet een origineel paspoort aanwezig zijn, dat binnen zes maanden na geboorte is afgegeven. Met een duplicaat mag het dier sowieso niet worden geslacht.' Vroeger kon de eigenaar voor het leven aangeven of een paard überhaupt mag worden geslacht. Als gevolg van een Europese wetswijziging is dit verzoek niet meer over te dragen op een volgende eigenaar. Volgens verordening 2021/963 is een paard in principe bestemd voor de slacht. Toonders: 'De paardensector is ontzettend internationaal, dus het is lastig na te gaan hoeveel Nederlandse dieren uiteindelijk worden geslacht. Het houden van paarden speciaal voor de slacht zie je vooral in landen met veel ruimte. In Europa bijvoorbeeld in Italië en Spanje.'

Paardenvlees is een kleine markt. Enkele slachterijen verdeeld over het land zijn ingericht op de specifieke eisen die nodig zijn voor deze viervoeters, zoals voldoende stahoogte. Een paardenslager was vroeger in bijna elk dorp te vinden, maar is nu een uitstervend beroep.

Derde generatie

Martin de Kok is de derde generatie in Paardenslachthuis De Kok in het Zeeuwse Goes. Deze onderneming bestaat sinds 1930. Sinds 1987 staat Martin de Kok aan het roer. 'Toen ik vijftig jaar geleden als tiener in de slagerij stond, was het normaal om in een week naast twee stieren twee paarden te slachten. Dat gebeurt nu haast nergens meer.'

Sinds 2021 is Kok officieel bevoegd om overleden paarden en pony's te vervoeren. Hij brengt ze naar het crematorium of Rendac hangt ze op bij zijn bedrijf voor verdere verwerking. Ook vervoert De Kok, voor particulieren en ook in opdracht van een paardenverzekeraar, levende dieren naar een slachterij. Hij schat dat ongeveer de helft van de paarden in Nederland via slacht aan hun levenseinde komt.

Status aparte

Volgens De Kok heeft het paard na de Tweede Wereldoorlog een status aparte gekregen onder de landbouwhuisdieren. 'Voor die tijd was het echt een werkdier voor boeren, met de slacht als meest logische eindpunt. Later werden paarden meer huisdieren. Daardoor zag je de consumptie van paardenvlees stapsgewijs dalen.'

In de vorige eeuw was paardenvlees volop verkrijgbaar en goedkoop. De Kok: 'Het was vooral onder armere mensen in de Randstad populair of als zuurvlees in met name Limburg. Nu is het moeilijk verkrijgbaar, al zit het volop in snacks en salades.'

Fraude

Ook de fraude met paardenvlees heeft de handel geen goed gedaan. Het goedkopere paardenvlees is regelmatig verkocht als duurder rundvlees. De Kok: 'Ik handel zelf ook en werk alleen met inlandse paarden, dus dieren uit Nederland, België en Frankrijk. Het vlees lever ik aan een handjevol gespecialiseerde slagers in Nederland of het gaat naar Franstalig gebied, waar het veel populairder is.'

In het Brabantse Helmond is paardenslager Ad Wilde de enige in de wijde omtrek. Paardenvlees verkoopt hij via zijn webshop. De verkoop trekt weer wat aan. 'Vooral als luxe vlees voor de hond. Ook gedroogd als Beef Jerky is het populair bij wandelaars van de Vierdaagse vanwege het ijzer, magnesium en vitamine B.'

Wilde koopt vlees dat hoofdzakelijk uit Zuid-Amerika en Canada is geïmporteerd. Dit heeft het internationale welzijnskeurmerk Respectful Life. 'Maar uiteraard heb ik geen zicht op de totale keten. Mijn leveranciers zeggen dat de dieren altijd goed verzorgd zijn en daar moet ik op vertrouwen.'

'Paardenvlees heeft promotie nodig om het terug op het menu te krijgen'

Volgens paardenslager Martin de Kok in Goes overwegen verschillende restaurants om paardenvlees op de menukaart te zetten. Vooral vanwege de gedachte dat het duurzamer is om het dier op te eten in plaats van te verwerken tot diervoeder of biogas. De Kok: 'De inlandse dieren hebben vaak een andere functie gehad in de sport en recreatie en worden over het algemeen supergoed verzorgd. Ze krijgen goed te eten en dat proef je terug in het vlees.' Paardenvlees is mager vlees en rijk aan ijzer en vitamine B. Door het hoge gehalte glycogeen is de smaak zoeter dan rundvlees. De Helmondse paardenslager Ad Wilde roemt de kwaliteit en vindt promotie van paardenvlees broodnodig om het terug op het menu te krijgen. 'Alhoewel het eeuwenlang in Nederland populair is geweest, denk ik eerlijk gezegd niet dat we paardenvlees nog op grote schaal gaan eten.' Voorzitter Marieke Toonders van LTO-vakgroep Paardenhouderij is het daarmee eens. 'Het einde van een paardenleven blijft een gevoelig onderwerp in Nederland. Het zijn in de ogen van veel mensen echt huisdieren, zoals een hond of een kat. En die eten we niet op. Daarnaast produceren we genoeg ander vlees in Nederland.'