Rekenkamer negatief over kosten en aanpak vogelgriep

De Rekenkamer schrijft dat minister Piet Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) er rekening mee houdt dat de kosten voor het tegengaan van vogelgriep structureel hoger blijven dan voorheen. Voor de kosten van de bestrijding van vogelgriep is met de sector een convenant afgesproken voor een periode van vijf jaar. Dit loopt van 2020 tot en met 2024.

Door de hoge kosten van 2022 is de bijdrage vanuit de sector in het Diergezondheidsfonds al grotendeels gebruikt. Daardoor komen meer kosten bij de overheid terecht. De Rekenkamer suggereert dat het ministerie van LNV het convenant kan openbreken en een deel van de hogere kosten bij de sector kan neerleggen.

Niet tussentijds sectorbijdrage verhogen

In zijn reactie op het rapport van de Rekenkamer geeft de landbouwminister aan dat het eenzijdig opzeggen van een convenant niet zomaar kan. Hij vindt op de eerste plaats dat een convenant met afspraken over de verdeling van de kosten nodig is voor een goed draagvlak in de sector.

Daarnaast is de uitvoering van de diergezondheidsheffing gebonden aan de Wet dieren, waarin staat wat het plafond is van de bijdrage van de sector voor een periode van vijf jaar. Het tussentijds verhogen van de bijdrage betekent dat de regering in strijd handelt met de wet.
Verder geeft Adema aan dat hij werkt aan het Intensiveringsplan preventie vogelgriep. Dat moet de kans op besmettingen op pluimveebedrijven verkleinen.

Pluimveehouders geven in het rapport van de Rekenkamer aan dat de besmettingen momenteel komen vanuit wilde vogels. Dit is meegenomen in de afspraken van het nieuwe Convenant financiering bestrijding besmettelijke dierziekten 2025-2029. De minister geeft aan dat de de pluimveesector zich moet aanpassen aan deze situatie, ook wat betreft financiële consequenties. Voor het bepalen van de plafondbedragen wordt gekeken naar een risicoanalyse, draagkracht van de sector, draagvlak en verantwoordelijkheid van de partijen.

Wel of niet vaccineren

In het rapport schrijft de Rekenkamer dat de Nederlandse pluimveesector tot op heden geen voorstander is van vaccinatie tegen vogelgriep. Ook binnen de Europese Unie (EU) was er veel weerstand tegen vaccinatie, met name vanwege mogelijke handelsbelemmeringen. Terwijl vaccinaties tegen andere besmettelijke ziekten als New Castle Disease wel zijn toegestaan, merkt de Rekenkamer op.

Het EU-beleid kantelt naar het toestaan van vogelgriepvaccinatie, maar dan wel met strikte monitoring. Nieuw ontwikkelde vaccins die een goede bescherming bieden tegen vogelgriep en de verspreiding hiervan worden onderzocht.

Adema herkent het beeld dat de Nederlandse pluimveesector tot op heden geen voorstander is van vogelgriep niet. De pluimveesector ziet het als effectieve maatregel om de kans op vogelgriepuitbraken te verkleinen. Wel zijn er zorgen over handelsconsequenties. De minister ondersteunt de sector intensief bij het minimaliseren van die consequenties.

Tekort aan crisiscapaciteit

Als er meerdere uitbraken tegelijk zijn, is er volgens de Rekenkamer een tekort aan capaciteit bij zowel de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) als de bedrijven die betrokken zijn bij de ruiming van besmette bedrijven. Zeker als er ook nog een andere besmettelijke dierziekte uitbreekt, zoals Afrikaanse varkenspest.

De NVWA heeft al extra middelen gekregen om de capaciteit te vergroten en er zijn afspraken gemaakt met de externe partijen om de capaciteit te vergroten. Omdat een capaciteitstekort toch kan voorkomen, zet Adema vooral in op preventie om de insleep en verspreiding van vogelgriep en andere besmettelijke dierziekten te voorkomen.

Aanpak wilde vogels

De Rekenkamer merkt op dat het niet wettelijk is vastgelegd wie verantwoordelijk is voor het opruimen van dode wilde vogels en de kosten daarvan. Dat leidt tot verschillen in de aanpak van het opruimen van de vogels.

De minister geeft aan dat er een leidraad ligt voor de omgang van wilde vogels met vogelgriep. En terreinbeheerders als Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer krijgen subsidies voor het beheer van hun gebieden. Wel erkent hij dat het opruimen soms veel capaciteit vraagt. Adema heeft daarom aan de terreinbeherende organisaties gevraagd de kosten in beeld te brengen en inzichtelijk te maken wanneer en waarom ze de kosten niet zelf kunnen dragen.