Van der Wal: 'Als er beweging komt in stikstofreductie, is budget geen probleem'

Door de (opkoop)regelingen open te stellen en de website aanpakpiekbelasting.nl te lanceren, hoopt de minister dat boeren gaan nadenken over wat nodig is voor de toekomst van hun bedrijf. 'Ik benader dit vanuit positiviteit en de ondersteuning die we boeren hierin bieden', zegt Van der wal maandag in Nieuwspoort in een toelichting op de regelingen.

Met de aanpak piekbelasting mikt het kabinet op zo'n drieduizend bedrijven die op basis van hun kenmerken vallen onder de piekbelasters. Ondernemers kunnen meedoen met de aanpak piekbelasting als zij, binnen 25 kilometer rond de onderneming, minimaal 2.500 mol stikstofdepositie per jaar op stikstofgevoelig Natura 2000-areaal veroorzaken waarop de kritische depositiewaarde wordt overschreden. Voor de bepaling of agrarische bedrijfslocaties in aanmerking komen, wordt gekeken naar de feitelijke – en dus niet de vergunde – activiteiten in 2021.

Uitgangspunt bij de regelingen is dat boeren daarin een vrijwillige keuze maken. Van der Wal wil wegblijven van 'een stok achter de deur'. De bewindsvrouw hoopt dat zo'n 20 procent van die drieduizend boeren meedoet met de vrijwillige opkoopregeling Lbv-plus. Dat komt dan neer op de vijfhonderd tot zeshonderd piekbelasters die ook Johan Remkes adviseerde om uit te kopen.

'Dat zou een heel goed resultaat zijn. Ik ben tevreden als ik merk dat vanuit de sector en individuele ondernemers weer nagedacht wordt vanuit hoe we samen verder komen, in plaats van vanuit weerstand. Het moet weer oké zijn als je stopt en daarvoor zakendoet met de overheid', aldus Van der Wal.

Met de Lbv-plus-regeling biedt de overheid vrijwillige stoppers 120 procent van de 'gecorrigeerde vervangingswaarde van de productiecapaciteit per vierkante meter'. Daarbij komen nog vergoedingen voor de ingeleverde productierechten en sloopkosten. Het budget voor deze eenmalige regeling die sluit op 5 april 2024 is 975 miljoen euro.

Soberdere regeling

Daarnaast is er een soberdere Lbv-regeling waaraan ook niet-piekbelasters mee kunnen doen. Deze start met een vergoedingspercentage van 100 procent. De regeling wordt meerdere malen opengezet, waarbij dat percentage stapsgewijs daalt. De eerste trance bevat een budget van 500 miljoen euro en sluit al op 1 december 2023.

Boerenorganisaties LTO Nederland en Agractie reageren teleurgesteld dat maandag niet alle regelingen tegelijk open zijn gegaan. Zij vinden dat boeren daarover een afgewogen oordeel moeten kunnen vellen bij het maken van toekomstplannen voor hun bedrijf. De minister belooft dat er vanaf komend najaar een periode zal zijn van enkele maanden waarin alle regelingen openstaan.

Van der Wal is niet bang dat dan het budget voor de riantere Lbv-plus-regeling al is vergeven en dus niet meer voor iedereen bereikbaar is. 'Laten we eerst zien of er echt beweging komt. En als dat zo is, dan is het budget geen probleem. Wat we nu vooral willen is duidelijkheid scheppen over de aanpak en zo het denkproces bij boeren op gang brengen.'

Voor ondernemers die zich niet laten uitkopen en niet per se onder de piekbelastersaanpak vallen, komen er subsidieregelingen voor extensiveren, omschakelen, innovatie en bedrijfsverplaatsing. Over die laatste is lang onderhandeld met de Europese Commissie. Onderwerp van discussie hierbij was een aanpassing waardoor een verplaatser ook een reeds bestaand bedrijf kan kopen. Deze regeling wordt momenteel uitgewerkt.

Op het gebied van innovatieve reductietechnieken zijn er in de afgelopen jaren enkele tegenvallers geweest. Zo bleken emissiearme stalvloeren achteraf vaak niet te voldoen. Dergelijke debacles wil het kabinet nu voorkomen. Voordat technieken op de Regeling ammoniak en veehouderij (RAV)-lijst komen, worden deze strenger tegen het licht gehouden. Ook wil Van der Wal dat innovaties om andere redenen worden toegepast.

Net als de overige regelingen moet ook die voor innovatie verder worden uitgewerkt. Wel is bekend dat voor de eerste tranche 30 miljoen euro beschikbaar is, waarbij tot 80 procent van de kosten worden vergoed. Er is in samenwerking met Wageningen University & Research een lijst opgesteld met de technieken die in aanmerking komen.

Combinatie met innovatie

In het verleden werd de toepassing van een innovatie vaak gecombineerd met een productieverhoging. Als een ondernemer ervoor kiest om met technologie te gaan werken, moet dat straks in combinatie met andere maatregelen. Denk aan sensortechniek om de uitstoot te monitoren, anders voeren of een andere managementmaatregel.

Het is de minister niet ontgaan dat binnen de sector veel tamtam wordt gemaakt tegen het webportaal waar veehouders kunnen controleren of ze in aanmerking komen voor de piekbelastersaanpak. Volgens een wijdverspreid gerucht komen boeren die daarop gegevens achterlaten daardoor automatisch op de lijst van piekbelasters. De Nederlandse Vakbond Pluimveehouders adviseert leden daarom om geen gebruik te maken van de tool.

De minister ontkent de aantijgingen ten stelligste. 'We slaan geen gegevens van de website op.' Ambtenaren van het ministerie die maandag een briefing verzorgden over de werking van de regelingen, legden uit dat ondernemers na het invullen van hun gegevens een pdf-bestand kunnen downloaden die ze kunnen gebruiken bij het indienen van een aanvraag. Als ze dat niet doen, moeten ze bij een volgend bezoek aan de site de gevraagde data – staltype, diercategorie en locatie – opnieuw invoeren. De website onthoudt deze niet.