'Natuurbeheer is een publieke taak die vraagt om publiek geld'

Bartelink wijst op de talloze voorbeelden van 'groene boeren' en veel andere initiatieven die laten zien hoe de landbouw van morgen eruit kan zien, inclusief nieuwe verdienmodellen. Dat vraagt om agrarisch ondernemerschap, maar ook om een betrouwbare overheid en gebiedsgerichte samenwerking. 'Uiteindelijk hebben we elkaar allemaal nodig in het landelijk gebied. Dat beginsel zou ik graag terugzien in het Landbouwakkoord.'

Grondgebondenheid, mest, doelsturing en financiering zijn potentiële showstoppers

Hank Bartelink, directeur LandschappenNL

Hoe belangrijk is het voor LandschappenNL dat het Landbouwakkoord er komt?

'Het is heel belangrijk dat er een goed akkoord komt. Daaruit zal blijken hoe we in de nabije toekomst op een duurzame manier ons voedsel produceren, welk perspectief dat biedt aan de boer en hoe we dat doen op een manier waar natuur en landschap beter van worden.'

Wat was de reden voor u om deel te nemen aan de gesprekken?

'De reden voor LandschappenNL om eind november vorig jaar de uitnodiging te accepteren, is primair omdat we ervan overtuigd zijn dat een natuurinclusieve, duurzame landbouw randvoorwaardelijk is voor een rijke biodiversiteit, een robuuste natuur en een hoogwaardig landschap. Omgekeerd geldt overigens ook: zonder natuur geen landbouw.

'Indien er geen 'goed' Landbouwakkoord uitrolt, betekent dat opnieuw een lange periode van onzekerheid voor veel boeren en het betekent ook dat de natuur nog verder achteruit zal kachelen. En de natuur kan niet langer wachten. Maar we willen geen akkoord 'tegen elke prijs', vandaar de toevoeging 'goed'.'

Bent u tevreden over de al behaalde resultaten?

'Hamvraag voor ons is of het akkoord in zijn geheel straks echt het verschil gaat maken. Uiteraard zijn helderheid en duidelijkheid voor de boer belangrijk, maar vanuit ons perspectief is het de vraag of alle plannen en voornemens leiden tot daadwerkelijke verbetering van de kwaliteit van natuur en landschap.'

Heeft u vertrouwen in een positieve uitkomst?

'Een geloofwaardig Landbouwakkoord schetst een transitie van de landbouw, met daarin heldere perspectieven voor de agrarisch ondernemer en een significante daling van de negatieve impact van de landbouw op de omgeving. Dit moet resulteren in een landbouw die opereert binnen de draagkracht van de natuurlijke omgeving, inclusief een goed verdienmodel voor de boer.

'Er zit vanuit het perspectief van natuur en landschap zowel zoet als zuur in het conceptakkoord. De vraag is of het totaal in afdoende en geloofwaardige mate bijdraagt aan het ecologisch doelbereik. En die vraag is pas te beantwoorden wanneer ook de laatste struikelblokken zijn genomen. De onderdelen grondgebondenheid, mest, doelsturing en financiering van ecodiensten zijn potentiële showstoppers, ook voor LandschappenNL. Wij blijven hopen op een positieve uitkomst.'

Wat is het belang van ecosysteemdiensten voor biodiversiteit en landschapsbeheer?

'Ecosysteemdiensten, zoals agrarisch natuur- en landschapsbeheer, dragen significant bij aan de kwaliteit van het landelijk gebied. Om het even scherp te maken: zelfs al zouden we alle natuurgebieden in ons land optimaal kunnen beheren, dan nog halen we maar 70 procent van de afgesproken natuurdoelen.

'Dus we hebben als maatschappij ook enorm veel te winnen bij het verduurzamen van de landbouw en het vergroten van de kwaliteit van het landelijk gebied. Maar dan moet er voor die publieke taak wel publiek geld beschikbaar zijn. Net zoals we dat voor publieke taken als gezondheidszorg en onderwijs doen.

'Het is politiek correct om te zeggen dat financiering uit de keten moet komen met nieuwe verdienmodellen voor boeren, maar dat is veel lastiger uitvoerbaar.'

Hoe kan dit naar uw oordeel het beste gefinancierd worden?

'Even beperkend tot landschap: de aanleg van nieuwe landschapselementen kan gefinancierd worden uit het Transitiefonds Landelijk Gebied, maar voor structurele uitgaven zoals het beheer van die elementen moeten andere bronnen gezocht worden.

'Wij denken dat met name het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid daar blijvend een uitstekend en gelegitimeerd vehikel voor zal zijn, mét cofinanciering vanuit de provinciale begrotingen en die van andere lagere overheden. Op die manier bied je boeren en anderen zicht op structurele beloning voor het uitvoeren van maatschappelijke diensten.'

Boeren wensen langjarige contracten. Is dat een haalbaar punt waarop een akkoord mogelijk is?

'Dat is vanuit de boeren geredeneerd een begrijpelijke wens. Ook geredeneerd vanuit natuurbelangen kunnen langjarige contracten wenselijk zijn. Denk aan het huidige Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer, waar het in theorie denkbaar is dat na zes jaar de weidevogels 'zelf maar moeten bedenken dat ze nu ergens anders moeten gaan broeden'.

'Daar waar natuurterreinen voor agrarisch gebruik worden verpacht, kan een langere duur van de pachtcontracten een optie zijn, zeker wanneer dat ook in het belang is van de natuurontwikkeling. Wel moeten bij langjarige contracten ijkmomenten worden ingebouwd om de voortgang van het resultaat te monitoren en waar nodig bij te sturen.'

De onderhandelingen over het Landbouwakkoord liggen onder een vergrootglas. Hoe ervaart u dat?

'Wat mij in de discussies over de toekomst van de landbouw dwars zit is het grote wantrouwen, zo ongeveer tussen alles en iedereen. Direct gevolg daarvan is dat de natuur vaak als 'lastig' wordt weggezet, hindermacht, iets waar je juridisch helaas niet omheen kan. Gelukkig groeit het besef dat duurzame landbouw alleen maar kan mét de natuur. Zonder regenwormen en bijen wordt het niks met veel groenten en fruit in ons land.'