Lokale energiehubs zijn kans voor boeren

Voor veel agrarisch ondernemers is de opwekking van groene energie de laatste jaren een volwaardige poot onder het bedrijf geworden. Nu het elektriciteitsnet volraakt en de opbrengstprijzen sterk schommelen, komt het verdienmodel van deze zogenoemde energieboeren onder druk te staan.

'In het verleden liet je een windturbine bouwen, leverde je de opgewekte stroom aan het net en kon je daar de hoofdprijs voor vragen. Die tijden zijn voorbij', vertelt algemeen directeur Axel Posthumus van Windunie Groep, waaronder ook coöperatie Windunie valt.

Dat heeft volgens Posthumus niet alleen met het volle elektriciteitsnet te maken, maar ook met het groeiende aantal maatschappelijke discussies op het gebied van duurzame energieopwekking. 'We hebben de afgelopen jaren geleerd dat de wereld niet ophoudt bij je erf. Omwonenden steken steeds vaker een stokje voor een windturbine of zonnepark op landbouwgrond in hun gebied. Ze worden er niet gelukkig van als ze daar tegenaan moeten kijken.'

Met het oog op het energiesysteem van de toekomst, de huidige netcongestie en de groeiende kloof tussen boer en burger introduceert coöperatie Windunie het concept 'local4local-energiehubs', lokale opwekking en afname van wind- en zonne-energie.

'We weten dat de stroombehoefte in Nederland de komende tien jaar verdrievoudigt en dat alle gemeenten energieneutraal willen worden. Om tegen die tijd voldoende stroom te kunnen opwekken, moet nog verschrikkelijk veel gebeuren. Het is een illusie om te denken dat het elektriciteitsnet op zo'n korte termijn zo sterk wordt uitgebreid. Dus zijn we op zoek gegaan naar een andere oplossing', legt Posthumus uit.

In zo'n lokale energiehub die coöperatie Windunie in de vernieuwde toekomstvisie voorstelt, delen agrarisch ondernemers en omwonenden het eigenaarschap van duurzame energieopwekking. 'Het is een manier om de sector met de omgeving te verbinden', vertelt coöperatievoorzitter Jacco de Graaf. Hij heeft in het Noord-Hollandse Wieringerwerf een akkerbouwbedrijf van 90 hectare waarop hij met één windturbine en 1.500 zonnepanelen zelf ook duurzame energie opwekt.

Als concreet voorbeeld zoomt Posthumus in op een sportcomplex dat in Wieringerwerf wordt gebouwd, nabij het akkerbouwbedrijf van De Graaf. 'Dat complex heeft stroom nodig, maar kan door de hoge energieprijzen de stroomrekening niet rond rekenen. Als oplossing hebben we gekeken of het mogelijk is om stroom vanuit de windturbine op het erf van het akkerbouwbedrijf van De Graaf te leveren aan het sportcomplex. En om daar een vaste, eerlijke prijs voor te vragen.'

Hoewel dit een bedrijfsmatig voorbeeld is, stelt Posthumus dat je dit principe ook kunt toepassen om woningen van omwonenden te voorzien van stroom. Op deze manier profiteert zowel boer als burger van de duurzame energieopwekking op het agrarische bedrijf. 'Je kunt met inwoners bijvoorbeeld afspreken dat ze vijftien jaar lang 0,15 euro per kilowattuur betalen voor de stroom. Nu is dat al gauw 0,60 euro', stelt de algemeen directeur van Windunie.

Vaste prijzen

De Graaf voegt daaraan toe dat ook de producent, oftewel de boer, daarop zit te wachten. 'Wij zoeken ook zekerheid. Het is leuk dat de elektriciteitsprijzen nu zo hoog zijn, maar we hebben ook een periode gehad waarin elektriciteit slechts 0,02 euro per kilowattuur opleverde. Dan verdien je niets en boer je achteruit. Het mes snijdt aan twee kanten.'

Volgens Posthumus en De Graaf zal de energiemarkt zich in dit model uiteindelijk ontwikkelen naar een markt met faire, betrouwbare en vaste prijzen voor producenten en afnemers. 'Wij verwachten dat dit leidt tot draagvlak bij overheden voor de ontwikkeling van wind- en zonne-energie op land. En dat het de maatschappelijke weerstand hiertegen vermindert', zegt Posthumus.

Stroom omzetten naar waterstof

Er zijn momenten dat meer stroom wordt geproduceerd dan nodig is. 'Vandaag heb je dan te maken met een negatieve stroomprijs en moet je betalen om stroom op het net te zetten', licht Posthumus toe. 'In onze nieuwe visie werken we toe naar het opslaan van stroom in batterijen of het omzetten van stroom naar waterstof om deze op een later moment te gebruiken.'

In het geval een tekort streeft coöperatie Windunie naar stroom van zee als achtervang. 'Die windenergie van zee kan omgezet worden in waterstof en vervolgens per vrachtwagen naar de lokale energiehubs worden getransporteerd.'

Kwestie van omdenken

Om van de 'local4local-energiehubs' een succes te maken, is het volgens Posthumus belangrijk dat zowel burgers als boeren leren omdenken. 'Waar we nu nog weleens tegenaan lopen is het feit dat agrarisch ondernemers niet bereid zijn het eigenaarschap van hun windturbine te delen met omwonenden. Terwijl dit voor de boer juist een unieke kans is om iets terug te doen voor zijn directe omgeving', aldus Posthumus. 'De tijd om uit eigen belang een windturbine te plaatsen is voorbij.'

Tegelijkertijd stelt Posthumus dat burgers intrinsiek gemotiveerd moeten zijn om van de gaskraan af gaan. 'Op het moment dat we een tekort aan stroom hebben, draaien we de gaskraan open. Dat is de gemakkelijke oplossing, maar niet waar we naartoe willen en moeten werken.'

Windunie betrokken bij helft van windprojecten op land

Coöperatie Windunie is ruim twintig jaar geleden opgericht om de positie van solitaire windturbine-eigenaren te versterken en een goede prijs voor de opgewekte duurzame stroom te realiseren. 'Boeren zochten daarin de samenwerking op. Zij haalden de statuten van Melkunie uit de kast en vervingen het woord 'melk' door 'wind'. Dat is heel simpel hoe coöperatie Windunie is ontstaan', vertelt algemeen directeur Axel Posthumus van Windunie Groep. Hij is bij de coöperatie betrokken sinds de oprichting in 2001.

Volgens Posthumus onderscheidt de coöperatie zich door een goed huwelijk te creëren tussen de mensen die de molens op hun erf hebben staan en de mensen die verstand hebben van de wetgeving rond die molens. 'Voor het ontwikkelen van bijvoorbeeld een windpark heb je veel kennis nodig. Als agrarisch ondernemer heb je die kennis vaak niet in huis. Je loopt dan tegen de muur van de gemeente op. Je hebt mensen nodig die daardoorheen kunnen breken', geeft akkerbouwer en Windunie-voorzitter Jacco de Graaf aan. De vader van De Graaf was een van de medeoprichters van de coöperatie.

Inmiddels telt coöperatie Windunie zo'n driehonderd leden, hoofdzakelijk boeren. De organisatie is betrokken bij bijna de helft van de windprojecten op land. 'Jaarlijks produceren onze leden ruim 1 gigawatt aan duurzame stroom', beschrijft Posthumus. 'Daarmee vertegenwoordigen we de meerderheid van de windturbines in lokaal eigendom in Nederland. In totaal is ongeveer 60 procent van de Nederlandse windenergie afkomstig van leden van Windunie of gelieerde organisaties.'