Klimaatrapport VN: opwarming aarde niet te voorkomen, maar ook gunstige ontwikkelingen

Veel opties om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen zijn nu al beschikbaar, stellen de klimaatwetenschappers. De keuzes die regeringen de komende jaren maken, zijn bepalend voor 'onze toekomst en die van toekomstige generaties', schrijven zij in het maandag verschenen rapport.

Zo moet het energiesysteem klimaatneutraal worden, bijvoorbeeld door over te gaan op zonne- en windenergie, aardwarmte of waterkracht. Verder is herstel van ecosystemen en bossen noodzakelijk, zien de klimaatwetenschappers. En ook de uitstoot van het broeikasgas methaan, afkomstig uit afval, de landbouw en fossiele brandstoffen, moet worden gereduceerd. Methaan houdt korte tijd immers heel veel warmte vast in de atmosfeer.

Minder zuivel en vlees

Als mensen minder zuivel en vlees eten kan dat de uitstoot van broeikasgassen op de korte termijn al beperken. Ook wijzen de wetenschappers naar de kansen die de afvang en opvang van koolstofdioxide (CO2) kan bieden. Maar dit is duur en bovendien gaat de technologische ontwikkeling van de CO2-afvang nog niet snel genoeg om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 tot 2 graden Celsius, aldus het IPCC.

Het beperken van de uitstoot is absoluut noodzakelijk, stellen de schrijvers. In de meeste scenario's is het zeer waarschijnlijk dat de aarde met meer dan 1,5 graad opwarmt ten opzichte van voor de industrialisatie. Dat brengt grote risico's met zich mee volgens het IPCC. De zeespiegel stijgt en landen krijgen te maken met extreem weer, zoals lange droogtes of hevige regenval. Daarom moeten landen zich voorbereiden op deze klimaatrampen, stellen de wetenschappers.

Dat kan met zogenoemde klimaatadaptatie. Ook hiervoor zijn al veel middelen beschikbaar, maar de beschikbare kennis moet wel gedeeld worden met armere landen. 'Bijna de helft van de wereldbevolking leeft in regio's die zeer kwetsbaar zijn voor klimaatverandering', zegt directeur Aditi Mukherji van het internationale waterinstituut IWMI en een van de auteurs van het laatste IPCC-rapport.

Gunstige ontwikkelingen

De Nederlandse wetenschappers Detlef van Vuuren en Aimée Slangen schreven mee aan het nieuwste IPCC-rapport. Ondanks de grotendeels sombere boodschap zien zij ook een aantal gunstige ontwikkelingen. 'Er is zeker nog hoop, maar dat vergt veel inspanningen van iedereen wereldwijd', zegt Slangen, die werkt voor het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ).

Slangen noemt het belangrijk dat beleid kan worden gemaakt 'op basis van de best beschikbare informatie'. De kennis over klimaatverandering is in dit rapport nog eens duidelijk samengevat. Een groot deel van de inhoud was al langer bekend, maar dat maakt het rapport volgens de NIOZ-onderzoeker zeker geen activistisch product. 'Alles dat erin staat, is gefundeerd in de wetenschap', benadrukt ze.

Urgentie

Van Vuuren, die het klimaat al jaren onderzoekt voor het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), vat de boodschap in één woord samen: urgentie. 'We zijn op een beslissend moment gekomen. In vrijwel alle scenario's gaan we tijdelijk over de 1,5 graad opwarming heen, maar er zijn ook wegen terug.'

Als de uitstoot van broeikasgassen niet voor 2030 sterk gaat afnemen, zal een volgend rapport van het IPCC 'niet anders kunnen dan constateren dat 1,5 graad niet meer tot de mogelijkheden behoort'. Maar ook dan mag de instelling niet worden: 'Laat maar zitten', waarschuwt de onderzoeker. 'Elke tiende graad telt, 1,6 is beter dan 1,7.'

Hoewel het huidige klimaatbeleid onvoldoende blijft, ziet Van Vuuren wel 'hoopvolle ontwikkelingen'. Zo is hernieuwbare energie in steeds meer gevallen goedkoper dan fossiele brandstoffen en is het volgens de wetenschapper 'goed mogelijk' om binnen tien tot vijftien jaar vooral elektrisch te gaan rijden.

Aan de andere kant is het IPCC iets somberder geworden over de gevolgen van de opwarming. Het overgebleven 'koolstofbudget', de CO2-uitstoot die de wereld zich nog kan permitteren, is ook al een heel eind opgebruikt. De auteurs zien 'wereldwijde diepe, onmiddellijke emissiereducties' daarom als bittere noodzaak.