Gé Backus: duurzaamheid en verdienmodel kun je alleen aanpakken in ketenverband

Connecting Agri & Food ontstond tien jaar geleden omdat er behoefte was aan het verbinden van partijen in de keten. 'Objectief en onafhankelijk. Wij werken op het raakvlak van wetenschap en praktijk en hebben een breed, kleurrijk portfolio met meer dan dertig opdrachtgevers', geeft Backus aan. Opdrachten van Connecting Agri & Food gaan over beleid (sectoranalyses en doelvoorschriften), smart farming (sensoren en data science) en ketenconcepten (prijssystemen en verdienmodellen).

Tussen nu en vijf tot tien jaar zijn er systemen die fungeren als extra paar ogen voor de veehouder

Gé Backus, directeur Connecting Agri & Food

Kenmerkend voor de huidge tijd is het feit dat paradoxen steeds sterker worden, geeft Backus aan. Mensen weten volgens hem nog maar weinig van voedsel. En ngo’s in Nederland – met 17.500 medewerkers en 5,5 miljard euro omzet serieuze business – proberen volgens Backus hun eigen doelen dichter bij te brengen door de publieke opinie te bewerken. In het debat lijkt het alsof geen compromis mogelijk is, stelt de directeur van Connecting Agri & Food.

‘Het debat en de samenleving zijn meer geholpen met ngo’s die bij de weging van de duurzaamheidsthema’s over hun eigen single-issue heen kijken. Maar dat zie ik ze voorlopig niet doen. Daarom is transparantie zo belangrijk, laten zien wat je doet’, aldus Backus.

Welke rol speelt datawetenschap daarin?

'In 2017 plaatsten wij de eerste sensor die realtime kon meten. In de vijf jaar daarna zijn de ontwikkeling en toepassing van slimme staltechnieken in een stroomversnelling gekomen. Voor een aantal sensoren zijn de kinderziekten eruit. Er kan betrouwbaar worden gemeten. En er zijn inmiddels zoveel data verzameld en geanalyseerd dat er steeds meer en betere kennis beschikbaar komt op basis waarvan veehouders kunnen handelen.'

Technologie is uw stokpaardje. Waarom?

'Omdat technologie ons verder brengt. Het schept een wereld aan kansen. En daar waar dat niet goed gaat, ligt het meestal niet aan de technologie, maar aan hoe mensen het gebruiken. Sensoren geven de gebruiker extra zintuigen. Ze leveren bij oordeelkundig gebruik objectieve data. Zoals een ondernemer mij een keer vertelde: 'Ik wil op de vraag hoe het gaat niet meer antwoorden 'best wel goed', maar kunnen zeggen wat de objectieve meetdata zijn.'

'Daarnaast kun je met technologie veel sneller bijsturen. Niet meer achteraf moeten concluderen dat het resultaat de afgelopen periode wat tegenviel, maar vroegtijdig het signaal krijgen dat bijsturen nodig is. Ik ben ervan overtuigd dat we veel van de problemen waar de sector nu voor staat gaan oplossen met technologie.'

Onze overheid deelt die overtuiging niet.

'In mijn ogen onterecht. We kampen in Nederland met een personeelstekort. Kunnen wij processen betrouwbaar meten, dan kan dat bijvoorbeeld het capaciteitsprobleem van de omgevingsdiensten helpen oplossen. Kansen zie ik ook voor verzekeraars. Is het bedrijf van een agrarisch ondernemer uitgerust met sensoren, dan hoeft er niet jaarlijks op brandgevaar te worden gecontroleerd.

'Wie denkt dat we straks genoeg mensen hebben om een jaarlijkse visuele inspectie bij alle stallen uit te voeren? Pas na meerdere recente uitspraken van de rechtbanken over de Regeling ammoniak en veehouderij (Rav)-codes voelen ook overheden de urgentie om met sensoren aan de slag te gaan. Daarmee zijn vijf kostbare jaren verspeeld.

'We moeten de kansen wel willen zien en het liefst op tijd. Juist dat snelle handelen heeft de Nederlandse agrosector zijn wereldwijde aanzien gebracht.'

En hoe zit het dan met datawetenschappen?

'Data zijn dé grondstof van de 21ste eeuw. Niet alleen de agrarisch ondernemer, ook de overheid en andere marktpartijen gaan toegroeien naar het breed inzetten van 'data science'. Als ik zie wat de huidige generatie studenten aan inzichten naar boven haalt bij het analyseren van big data, daar had ik in mijn studietijd in de verste verte niet van kunnen dromen.

'Voedsel gaat over vetten, eiwitten en koolhydraten, maar ook over hoe het wordt geproduceerd. Bijvoorbeeld visiontechnologie gaat de veehouder helpen het diergedrag te volgen en het dierenwelzijn te borgen. Deze technologie wordt het extra paar ogen van de boer.'

Hoe ver is die ontwikkeling?

'Op drie varkenshouderijbedrijven doen wij nu ervaring op met cameratechnologie. De pixels van de beelden vertalen wij naar parameters die iets zeggen over het liggedrag, de activiteit van een dier en bijvoorbeeld agressie. De crux zit hem hier dus niet in de cameratechnologie, maar juist in de 'data science' die al die pixels omzet in informatie over het gedrag.

'Tussen nu en vijf tot tien jaar zijn er plug-and-playsystemen die een veehouder daarin ondersteunen.'

En waarom is transparantie dan zo belangrijk?

'CAF doet onderzoek naar de ontwikkeling van prijzen door de keten heen. Vanaf grondstoffen, de prijs af boerderij tot aan de prijs in de supermarkt. Het hebben van de juiste data speelt ook daar een rol. Ze helpen om inzicht te krijgen in de verdeling van kosten en opbrengsten in de keten.

'Met dat inzicht kan gericht worden gewerkt aan het voorkomen van die afwentelmechanismen waar de boer nu vaak de dupe van is. Met transparantie voorkom je informatieongelijkheid, maak je de ketenpartners meer gelijkwaardig aan elkaar en kun je gerichter en gelijktijdig werken aan duurzaamheid en toegevoegde waarde.'

En mogelijkheden voor een eerlijk verdienmodel?

'Laten we ophouden met praten over eerlijke prijzen. Daar geloof ik niet in, dat is niet operationeel te maken. Oordelen over wat eerlijk is worden beïnvloed door framingeffecten bij de aankoopbeslissing. Het is volgens mij niet mogelijk het concept 'eerlijke prijs' in voedselketens eenduidig toe te passen.

'Het gaat veel meer om transparantie, zodat de informatie over de ketenschakels gelijk is verdeeld. Hierdoor kunnen opportunisme en onzichtbare afwenteling van kosten op de ander worden voorkomen. Daar heb je wel stabiele ketenrelaties voor nodig. Dan is er geen vrijblijvendheid en kun je door transparant te zijn gelijktijdig aan onderling vertrouwen en toegevoegde waarde werken.

'Retailers willen best iets meer betalen voor producten. Zij realiseren zich ook dat in een stabiele keten de faalkosten lager kunnen worden gehouden. Wanneer dat wordt vertaald in bijvoorbeeld een gemiddelde plus van 3 cent per kilo varkensvlees, praten we wel over een plus van 3 euro per varken.'

En wat kan technologie daar nog meer bij betekenen?

'Met visiontechnologie kun je ook realtime kwaliteitskenmerken meten, zoals bijvoorbeeld de vetzuursamenstelling van het karkas. En zodra je bepaalde productkenmerken geautomatiseerd realtime kunt meten, kun je daar ook op gaan sturen door dit in te bouwen in het uitbetalingssysteem.'

Kleven er ook nadelen aan datawetenschap?

'Ik zou zeggen dat het gaat om de risico's die aan digitalisering zijn verbonden. Net zoals systemen volwassen worden, moet ook op dit gebied de volwassenheid versneld omhoog. Het punt is: hoe ga je om met de informatie uit de keten?

'We hebben sinds enkele jaren Europese regelgeving met de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Het dataplatform JoinData is een goede volgende stap. Maar alle kwesties op het gebied van informatiebeveiliging en cybersecurity gaan we nog meemaken. De agrarische sector loopt daarin niet voorop.'