Harde data vormen betrouwbare basis voor voederproeven

Dochteronderneming Reudink van ForFarmers verraste op 31 mei 2021 met het bericht dat het bedrijf van Ruben Exterkate in Bentelo biologisch proefbedrijf zou worden. Een primeur, want biologische varkensproefbedrijven zijn er niet. De Overijsselse varkenshouder zit op dat moment nog volop in de transitie van gangbaar met 750 zeugen naar biologisch met 170 zeugen.

'We zijn nu op een punt beland dat alles begint te normaliseren en dan heb ik het nog niet over optimaliseren', merkt Exterkate op. De switch van gangbaar naar biologisch is een rationele, geeft hij aan. 'De wereld om ons heen verandert. De afzet loopt nu wat stroef, maar ik ben ervan overtuigd dat biologisch een groeimarkt is waar kansen liggen voor ons bedrijf.'

De oudste zeugen zijn inmiddels vierdeworps en de vleesvarkensstroom is nu van een dusdanig niveau dat de leveringen vast kunnen worden ingepland. Wat het bedrijf van Exterkate zo geschikt maakt als proefbedrijf, is dat bijna alles er is geautomatiseerd en gedigitaliseerd.

Alle varkens zijn voorzien van een chip. De zeugen worden dagelijks automatisch gewogen, de biggen weegt Exterkate bij de geboorte en als er wordt gespeend en de vleesvarkens worden iedere twee weken gewogen. Het voeren gaat volledig geautomatiseerd via computergestuurde droogvoerinstallaties (CDI). 'We kunnen op dierniveau voeren.'

Exterkate chipt de biggen wanneer hij ze voor het eerst door de handen krijgt. Extra tijd kost dat niet, het chippen is een vast onderdeel van het bedrijfsproces. En dat geldt ook voor het bijhouden van de data-informatie die daaruit voortrolt. 'Al is het nog best wel zoeken hoe al die informatie zo efficiënt mogelijk kan worden geanalyseerd.'

Passie voor Exceloverzichten

Voor Exterkate ondernemer werd, werkte hij als bedrijfsadviseur. Daarom is het niet vreemd dat hij een passie heeft voor data en Exceloverzichten. Van alle dieren is het geboortegewicht bekend, het speengewicht, de voeropname, het aflevergewicht, het gewicht van de zeugen, wanneer ze gedekt zijn, het medicijngebruik enzovoorts.

'Het duurt niet lang meer voor de slachtdata daar ook bijkomen', zegt Exterkate. Bij Vion-dochter De Groene Weg doet hij samen met tien andere biologische varkenshouders mee aan een pilot met softwarebedrijf LeeO. Dat bedrijf bouwt aan een applicatie die de hele levenscyclus van het varken individueel in kaart brengt. 'Op basis van al die informatie op dierniveau kan ik dan bijvoorbeeld beslissen van welke zeug ik afscheid neem of welke ik wil aanhouden voor de zuivere lijn.'

Data geven inzicht

'Met data maak je zaken inzichtelijk. Er is nog zoveel wat we niet weten', vervolgt de Bentelose varkenshouder. De data helpen hem ook bij het selecteren van dieren die hij aanmeldt voor de slacht. De biggen groeien vanaf de geboorte in 167 dagen naar een slachtrijp varken. De gemiddelde levensgroei ligt rond de 700 gram per dag.

Zes weken voor ze weggaan voor de slacht, moet Exterkate bij De Groene Weg aangeven hoeveel dieren hij gaat leveren. 'In bio zit een enorme financiële prikkel op het afleveren van vleesvarkens binnen het gewenste gewichtstraject en voor vleeskwaliteit.'

Het verschil tussen goed en slecht selecteren komt al gauw overeen met een jaarsalaris. 'Ik kijk nog hoe ik de liquiditeit van het bedrijf kan koppelen aan de data. Zeker nu de marges onder druk staan, geeft dat extra inzicht', stelt de ondernemer.

Betrouwbaar onderzoek

Het bedrijf van Exterkate is in aantal dieren groot genoeg om betrouwbaar onderzoek te doen. Maar vooral het feit dat er zo ontzettend veel data worden verzameld, maken de locatie uitermate geschikt voor het doen van voederproeven.

Matty van Tilburg, specialist biologische varkenshouderij bij Reudink, begeleidt de proeven. Ook zij is blij met de data die Exterkate verzamelt. 'De omloopsnelheid bij vleesvarkens is groot. Bij die diergroep worden daarom volop voederproeven gehouden. Bij gespeende biggen gebeurt dat minder en bij zeugen maar amper. Op dit bedrijf kunnen we met alle informatie die beschikbaar is wel onderzoek doen bij zeugen.'

Om de gezondheid van biggen te verbeteren, wordt in de gangbare varkenshouderij vaak gewerkt met Nutriferment. Een gefermenteerde vloeibare grondstoffenmix op basis van tarwe, gerst en sojaschroot. Dit product wordt geleverd in containers van 1.000 liter en die hoeveelheid is voor de meeste biologische varkenshouders te veel. Om toch de voordelen te kunnen pakken van zo'n gefermenteerd product, is gezocht naar een andere toepassing met hetzelfde effect.

Die andere toepassing is Reudink RS Health geworden. Dat product werd op het bedrijf van Exterkate getest. RS Health wordt geleverd in potjes van 50 gram en de inhoud daarvan kan een veehouder zelf aanlengen met water. Exterkate vernevelde het product in de CDI bij de kraam- en gespeende biggen. Een student van In Holland analyseerde de data en keek daarbij met name naar de groei van de biggen.

Exterkate is enthousiast over het resultaat. Zelfs zo enthousiast dat hij het product standaard in de bedrijfsvoering heeft opgenomen. De sterfte na spenen daalde onder de 1,5 procent. En met name de lichtste biggen blijken er baat bij te hebben. Die groeien nu net zo hard als de zwaarste biggen, met eenzelfde voederconversie. 'Ik verbaas me nog iedere dag over de groei die we halen. Qua gezondheid zie ik een significant verschil', merkt de ondernemer op.

Groei van 400 gram per dag

Van geboorte tot een leeftijd van 10 weken wordt bij de biggen een groei gehaald van zo'n 400 gram per dag. De CDI is ingesteld op een gemiddelde groeicurve. Exterkate: 'Maar daar zit ik continu boven. Soms wel tot 200 procent, dus schakel ik eerder over op een ander voer.'

Exterkate speent de biggen wanneer ze 6 weken oud zijn. Door op latere leeftijd te spenen, wordt een speendip voorkomen. 'Je wint het altijd wanneer je rond het spenen de gezondheid goed houdt', is zijn ervaring. Reudink-specialist Van Tilburg ziet de data die Exterkate verzamelt ook. Wat haar onlangs opviel, was dat het gewicht van de derdeworps zeugen daalde. 'We lopen technisch voor op ons streven en de zeugen zagen er goed uit. Op het oog zie je niet dat ze gewicht inleverden', zegt Exterkate. De voercurve is nu aangepast. 'Een dragende zeug mag best iets meer hebben', vult Van Tilburg aan.

'De voeding van de zeug tijdens de dracht bepaalt in belangrijke mate het levensverloop van de biggen', vervolgt Van Tilburg. Speerpunt in het onderzoek de komende jaren wordt circulair voeren, met het accent op de zeugen. Concreter kan Van Tilburg daarover op dit moment nog niet zijn. 'Bovendien rolt het ene onderzoek vaak weer voort uit het andere. Veel van de kennis en ervaring die we opdoen, zal ook voor gangbare varkenshouders interessant zijn.'

Circulair werken

Exterkate zet met zijn bedrijf ook in op circulariteit. Sinds kort werkt hij samen met een akkerbouwer op landgoed Twickel in Delden. Die krijgt de mest uit Bentelo. Het graan dat de akkerbouwer teelt is voor food. Dat wat daarvoor niet geschikt is, gaat naar de vleesvarkenshouder die biggen van Exterkate betrekt. Exterkate zelf krijgt het stro. Reudink begeleidt hem daarbij met passend advies en het leveren van voeders.

Bij het bedrijf hoort 10 hectare. In 2023 zit de omschakeling van de grond erop en geldt die ook als biologisch. Op de 10 hectare staat gras. De eerste snede ging dit jaar in balen en wordt gevoerd aan de varkens. De overige sneden gingen naar een melkveehouder. 'Voor de middellange termijn onderzoek ik nog wat ik op de 10 hectare zal gaan telen.'

Circulair werken noemt de biologische varkenshouder mooi, maar is voor iedereen ook echt wel even wennen. 'Bijvoorbeeld uit oogpunt van kosten kan de mest veel beter worden afgevoerd, maar in de huidige situatie ga je nu niet meer alleen voor je eigen kortetermijngewin. En het is best moeilijk om dat los te laten.'