Vleeskuikens vaccineren tegen coccidiose kan in ovo

Het vaccin bevat de belangrijkste eimeria-soorten die bij vleeskuikens voor problemen zorgen: Eimeria (afgekort als E.) acervulina, E. maxima en E. tenella. Deze soorten geven bij vleeskuikens vrijwel iedere ronde zichtbare problemen bij de kuikens met flinke groeivertraging, voerconversiedaling en soms ook uitval. In het Evanovo-vaccin zit ook nog E. praecox, die doorgaans geen zichtbare problemen veroorzaakt, maar wel tot darmschade, diarree en daarmee groeivertraging en voerconversiedaling kan leiden.

Bij pluimvee zijn zeven soorten van de eencellige parasiet eimeria die darmschade bij pluimvee kunnen veroorzaken. Naast bovengenoemde vier soorten zijn dat E. brunetti, die vooral voorkomt bij opfokpluimvee en E. necatrix die soms voorkomt bij traaggroeiende of biologische kuikens en vaker bij opfokpluimvee van negen tot veertien weken oud. Voor het vaccineren van deze dieren zijn er andere vaccins, zoals Evalon van Hipra.

Enorme aantallen oöcysten

Het lastige van al die eimeria-parasieten is dat ze enorme aantallen oöcysten produceren. Dat zijn ingekapselde eitjes die resistent zijn tegen allerhande schoonmaak- en ontsmettingsmiddelen. Het is vrijwel onmogelijk om ze uit een stal weg te krijgen. Vrijwel iedere ronde zal het pluimvee daarom schade ondervinden van coccidiose met meestal in ieder geval groeivertraging en een slechtere voerconversie tot gevolg. Maar soms ook verhoogde uitval en bijvoorbeeld een lager legpercentage van hennen. Daarnaast kan de darmschade ervoor zorgen dat clostridium meer kans maakt bij het pluimvee. De schade bij vleeskuikens is gemiddeld 20 cent per kuiken.

Om de schade door coccidiose te voorkomen, gebruiken pluimveehouders al jarenlang coccidiostatica. Dat zijn chemische middelen die ingrijpen op de verschillende stadia in de levenscyclus of ionoforen die de stofwisseling van de eencellige parasiet veranderen waardoor deze stuk gaat.

Terwijl er al jarenlang geen nieuwe coccidiostatica worden ontwikkeld, is wel duidelijk dat er resistentie optreedt tegen deze middelen. Dat zou kunnen betekenen dat de parasiet niet meer goed is aan te pakken.

Vaccins inzetten

Om te voorkomen dat dit gebeurt, is het raadzaam om vaccins in te zetten. Dit was de boodschap van Molist tijdens de Coccidiose Preventie Day, georganiseerd door Hipra en Trouw Nutrition.

Bij vaccinatie tegen coccidiose wordt namelijk gebruikgemaakt van sterk verzwakte stammen van de eimeria-parasiet, die gevoelig zijn voor anticoccidiosemiddelen. Door te vaccineren ontwikkelen bouwen vleeskuikens en hennen al op jonge leeftijd immuniteit op. Kippen hebben van de verzwakte parasieten weinig last. De resultaten zijn dan volgens Molist vergelijkbaar met een ronde waarin coccidiostatica worden ingezet.

Iedere drie rondes wisselen

Na drie rondes vaccineren bij vleeskuikens zijn er in de omgeving grotendeels verzwakte eimeria-stammen van het vaccin aanwezig. De volgende ronde kan een vleeskuikenhouder dan weer gerust een coccidiostaticum inzetten. Deze zal goed werken omdat er grotendeels verzwakte, niet resistente coccidiosestammen aanwezig zijn. Omdat er altijd nog wel virulente eimeria's overblijven, adviseert Molist dan na drie rondes behandeling met een coccidiostaticum en vervolgens weer drie rondes vaccineren om de om de opbouw van resistentie te doorbreken. Uiteraard kunnen vleeskuikenhouders ook kiezen om helemaal over te stappen op vaccinatie.

Het blijkt niet eenvoudig om coccidiose aan te pakken zonder gebruik van coccidiostatica of vaccinatie. Bert Jansen, vleeskuikenspecialist bij Trouw Nutrition liet dat zien aan de hand van enkele onderzoeken. Met het toevoegen van bijvoorbeeld zuren aan het voer is er wel een positieve invloed mogelijk op de samenstelling van de darmbacteriën en darmgezondheid, maar niet op de eimeria-parasiet. Fytogenen, actieve stoffen uit planten, blijken coccidiose wel te kunnen remmen, maar zorgen voor een behoorlijke stijging van de voerkosten.

Noorwegen

Ervaringen uit Noorwegen laten zien dat coccidiose daar goed onder controle is te houden met vaccinatie. Gebruik van coccidiostatica in voer is daar sinds 2016 vrijwillig in de ban gedaan bij vleeskuikens. Noorse pluimveehouders zijn daarom overgeschakeld op vaccinatie en werken met een vrij lange leegstand van twee weken tussen de koppels. Het aantal koppels dat nog een behandeling met antibiotica nodig heeft, is daar gedaald naar 0,10 procent in 2018.

Het nieuwe Evanovo-vaccin van Hipra kan op dag 18 van het broedproces worden toegediend en biedt veel voordelen op het gebied van gebruiksgemak en zekerheid. Evanovo kan tegelijkertijd met het Marek-vaccin en het vaccin tegen Gumboro van Hipra worden toegediend. Dit is vooral een voordeel in gevallen waarbij de eieren in de stal uitkomen omdat de kuikens dan al zijn gevaccineerd bij aankomst. Daarbij starten bij in ovo alle dieren tegelijk met het vermeerderen van de vaccinstam. Bij sprayvaccinatie, de andere methode om kuikens te vaccineren, zit hier meer variatie in.