Luzerne is eiwitrijke krachtpatser bij droogte

'We hebben in de grond gespit om te kijken hoe diep luzerne wortelt. Toen we op 1,5 meter nog wortels zagen, zijn we maar gestopt.' Melkveehouder Ronald Habraken uit het Brabantse plaatsje Zeeland teelt al vier jaar lang luzerne. En hij is razend enthousiast. Zelfs in de meest droge jaren, wanneer de mais verschrompelt, haalt hij 10 ton droge stof per hectare van het land. En dat op een droogtegevoelige zandgrond, zonder beregening.

Luzerne is een meerjarig gewas en heeft een penwortel die na enkele jaren tot 3 meter diepte in de grond kan doordringen. Habraken: 'Dat is de kracht van de luzerneplant, de wortel komt vanzelf water tegen.'

Tijdens een stage in Amerika en Canada deed de veehouder zijn eerste ervaring op met luzerne. Het gewas fascineerde hem. 'Ze noemen het ook wel de gouden standaard. Er is daar geen ander ruwvoer met zo'n hoge eiwit- en energiekwaliteit. Die teelt moest toch ook in Nederland mogelijk zijn?'

Het gewas gedijt volgens Habraken het beste op hoger gelegen gronden, aan natte voeten heeft het een hekel. Doordat de plant veel calcium onttrekt aan de bodem, dient de zuurgraad hoog te zijn. 'Daarom groeit het gewas bijvoorbeeld ook goed in de Noordoostpolder.'

Vraag stijgt

In 2014 werd er in Nederland zo'n 6.000 hectare luzerne geteeld, inmiddels ligt dat al een aantal jaar op 7.500 hectare, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. 'Maar we zien de laatste tijd de vraag stijgen', zegt Roy Kuenen, productmanager ruwvoer bij DSV Zaden. 'Het gewas heeft geen kunstmest nodig en dat komt goed uit bij de huidige hoge prijzen.' Daarnaast word je in het GLB beloond bij de teelt van een stikstofbindend en rustgewas.

Die stijgende belangstelling bij melkveehouders herkent ook productmanager Tom Niehof van Barenbrug. Doorgaans telen alleen akkerbouwers luzerne, waarna het product naar drogerijen gaat. Maar nu snuffelen ook melkveehouders aan de teelt. 'Luzerne is droogtetolerant, het is een ondergewaardeerde voedingsbron en heel interessant binnen het GLB', somt Niehof op. 'Bij ons is luzerne de afgelopen maand zelfs uitverkocht en dat is opmerkelijk.'

Volgens de Barenbrug-productmanager is dit grotendeels te verklaren doordat de teelt van luzerne goed wordt beloond. Doe je aan extra eco-activiteiten op je melkveebedrijf, dan kun je bovenop de GLB-basispremie een ecopremie ontvangen bij het telen van een stikstofbindend gewas.

Geen kunstmest

Habraken verwacht dat veel meer melkveehouders kunnen profiteren van de voordelen van luzerne. 'Juist nu, in tijden met droge zomers, beregeningsverboden en het wegvallen van de derogatie, heeft het gewas veel toekomst.'

Daar komt bij dat luzerne bij opbrengsten van 10 ton droge stof per hectare nog ruim 200 gram ruw eiwit bevat. Oftewel 2 ton ruw eiwit per hectare en dat zonder kunstmest. Wel geeft de melkveehouder het gewas een standaard drijfmestgift, daarnaast is soms een kaliumgift in het voorjaar nodig. Na inkuilen raadt hij aan om direct te bemesten. 'Vanwege opkomende spruiten die slecht tegen berijding kunnen.'

Bij normale zomers met voldoende regen haalt de Brabantse ondernemer 12 tot 13 ton luzerne per hectare, oftewel 2,4 tot 2,6 ton ruw eiwit per hectare. Hij maait het gewas vier tot vijf keer per jaar.

Hoge onkruiddruk

Zijn er dan geen nadelen? Volgens Habraken is het eerste groeijaar doorgaans lastig omdat de onkruiddruk hoog kan zijn. 'Belangrijk is om op tijd te maaien, je verwijdert dan meteen het onkruid.'

Ook Kuenen benadrukt dat de teelt extra aandacht vraagt. Het verlangt een goede bodem en een vals zaaibed is aan te raden. 'Luzerne stoelt niet uit, waardoor er open plekken op het perceel kunnen ontstaan. Om de onkruidgroei te voorkomen, kun je luzerne ook combineren met gras. Denk dan aan een mengsel van 20 kilo luzernezaad op 5 kilo graszaad.'

De beste inzaaiperiode is volgens Kuenen augustus tot begin september. De bodem is dan warm, er is voldoende vocht beschikbaar of op komst en de onkruiddruk is laag. In goede jaren ziet hij opbrengsten van 13 tot soms 15 ton per hectare. 'Dat is meer dan gras, luzerne is namelijk stengelig en bevat meer ruwe celstof. Vanwege die stengels dien je de kuil extra stevig aan te rijden en luchtdicht af te dekken.'

De blaadjes van de plant bevatten de meeste voederwaarde, daarom is schudden af te raden. Meteen na het maaien en een korte veldperiode kan de luzerne dus de kuil in.

Habraken kuilde het gewas samen in met gras. Maar hij maakt er ook ronde balen van. Heeft zijn rantsoen iets meer structuur nodig, dan verhoogt hij het aandeel luzerne. Hij is tevreden over de opname bij zijn honderd melkkoeien, het gewas is smakelijk en ruikt lekker. 'Met de toevoeging van luzerne naast gras en mais is er een betere spreiding van eiwitkwaliteit en je vult structuur aan.'

Het gewas heeft een positief effect op de penswerking en herkauwactiviteit, dit wordt namelijk gemeten door de halsbandsensoren. Volgens Habraken komt dat door de holle stengel die in de pens de neiging heeft om te drijven. 'Stro heeft dat ook, maar mist de voederwaarde', laat de melkveehouder weten.

• Geschikt voor kleigrond met pH 6
• Ongeschikt voor veengrond
• Let op: hoge onkruiddruk
• Vals zaaibed is aan te bevelen
• Meest geschikte zaaimoment: augustus tot begin september. En anders eind maart tot begin april.
• 25 kilo luzernezaad per hectare
• Bij een mengsel van luzerne en gras: 20 kilo luzernezaad en 5 kilo graszaad
• Drijfmestgift van circa 50 kuub
• Soms is extra kalibemesting nodig
• Stikstof uit kunstmest is niet nodig
• In normale jaren vijf sneden per jaar
• Na maaien direct inkuilen
• Goed aanrijden en luchtdicht afsluiten extra belangrijk
• In eerste jaar en bij droogte is op-brengst circa 10 ton droge stof per hectare. In de jaren daarna bij voldoende regen 13 tot 15 ton
• Ruw eiwit 17-22 procent
• 800-850 VEM