Maastricht University wil wereldvraagstukken oplossen via voeding

'Wat we vandaag de stikstofcrisis noemen, is een rimpeling in de vijver.' Het is een verfrissend geluid uit de mond van chemicus en bestuurder Thomas Cleij. Dat andere chemische element koolstof, oftewel de klimaatverandering, is volgens hem het echt grote vraagstuk.

'Maar dat probleem kunnen we alleen mondiaal aanpakken, waarbij iedereen een bijdrage zal moeten leveren. Kijk je naar de regio Noord-Limburg en de land- en tuinbouw, dan vind ik de vergrijzing het grootste maatschappelijke thema. En de vraag welke rol voeding kan spelen bij de zorg voor onze ouderen.'

Cleij is decaan van de Maastrichtse faculteit voor Science and Engineering. Hij geeft leiding aan vijfhonderd medewerkers en is verantwoordelijk voor de opleiding van ruim drieduizend universiteitsstudenten. Hij is een van de bedenkers en oprichter van het Brightlands Future of Farming Institute in het Limburgse Venlo.

Op de Brightlands Campus Greenport Venlo timmert de universiteit hard aan de weg. Op de begane grond en eerste verdieping van de Villa Flora zitten de studenten die hoofdzakelijk met voeding en gezondheid bezig zijn. De komende jaren krijgt ook het universitair onderwijs en onderzoek rond het thema toekomstige landbouw vorm. In de loop van volgend jaar verrijst een eigen kantoor, laboratorium en plantenkas.

Maastricht University is daarbij de samenwerking aangegaan met BASF Vegetable Seeds. Dat maakt meteen duidelijk waar het zwaartepunt in de beginfase zal liggen: bij de tuinbouw en nog gedetailleerder bij de plantgenetica. Van de veredeling tot de technologie om de groei te optimaliseren.

'Als we het bijvoorbeeld hebben over gewassen telen met veel minder water of het toevoegen van inhoudsstoffen aan groente of fruit, kom je al snel bij de basis terecht, dus de veredeling', verwoordt de decaan. 'Daarnaast zien we volop mogelijkheden om in de voedselketen koolstofuitstoot te voorkomen door regionaal te telen, de keten te optimaliseren, maar ook de koolstof die is vastgelegd in de resten van de plant te benutten als bioplastic of biobased bouwmateriaal.'

Onafhankelijk onderwijs en onderzoek

De publiek-private samenwerking staat het onafhankelijke onderwijs en onderzoek niet in de weg, benadrukt Cleij. 'Het geeft ons juist de middelen en mogelijkheden om snel van de kant te komen en uitkomsten van het onderzoek direct in de praktijk te brengen. Daarom gaan we met heel veel partijen en bedrijven samenwerkingen aan. Als je een innovatief idee hebt voor de plant van de toekomst, wil je meteen aan tafel zitten met partijen die nieuwe rassen ontwikkelen.'

Al tien jaar bouwt Cleij aan een bètafaculteit die dicht bij de praktijk staat. In Venlo gaat het naast voeding en gezondheid en future farming ook over economie en ecologie. 'We willen onze onderzoekers en studenten een plek geven in het veld. Dat zal ook leiden tot stages en onderzoeken bij of samen met tuinbouwbedrijven en nieuwe arbeidsplaatsen in de regio. Wetenschap en praktijk hebben elkaar nodig om innovaties mogelijk te maken en de regio welvarend te houden.'

In future farming komen grote vraagstukken samen, duidt de decaan. Het wordt volgens hem met de klimaatverandering in het achterhoofd een steeds grotere uitdaging om de groeiende wereldbevolking van voldoende gezond voedsel te voorzien met aandacht voor duurzaamheid. 'Oplossingen voor veel uitdagingen waar we voor staan, zitten in onderzoek en techniek. Denk aan robotisering, de inzet van data en sensortechnieken om plantziektes snel op te sporen', legt de bestuurder uit.

'We gaan ook aan de slag met de voedselketen en logistiek: kunnen we in de toekomst het beste voedsel telen in megafabrieken of lokale kwekerijen?', vraagt Cleij zich hardop af.

Focus op regio

Cleij wil met het Venlose instituut de focus leggen op de regio en topexpertise samenbrengen. 'We moeten vraagstukken als stikstof, fijnstof of waterkwaliteit wel oplossen, maar dat vraagt om echt goede meettechnieken en soms heel lokale oplossingen. We zullen onze voedselproductie nodig hebben en houden. Daarom ben ik optimistisch gestemd over de toekomst van de land- en tuinbouw in Nederland', vertelt de bestuurder.

In een uitgebreid gesprek met Cleij is het soms een kwestie van tussen de regels door luisteren. Vanuit zijn rol als bestuurder van een academisch instituut houdt hij zich professioneel graag buiten politieke en maatschappelijke discussies. Maar als wetenschapper en privépersoon wil hij ook graag het debat voeden met kennis en inzichten.

Zijn er, los van het huidige stikstofdebat, voldoende toekomstmogelijkheden voor de veehouderij in Noord-Limburg? 'We willen toch allemaal gezonde voeding, hoogtechnologisch, duurzaam en lokaal geproduceerd?', pareert Cleij.

'Het is uiteindelijk aan de samenleving of en hoeveel vlees we eten. Het is aan de politiek om te bepalen onder welke voorwaarden wordt geproduceerd. Maar ik zeg: liever een kipfilet exporteren naar het Verre Oosten dan het van daaruit, zonder zicht op het productieproces, hierheen halen', besluit Maastricht University-bestuurder.