Marcel Scholtens: 'Uienareaal gaat zeker op zandgronden flink inkrimpen'

Scholtens luidt namens de vakgroep de noodklok over de toekomst van de Nederlandse uienteelt. 'We hebben chemie nodig om een goede teelt in de benen te houden. De veredeling schiet nog tekort om te kunnen telen met minder en daarom is toelating van Crispr-Cas essentieel.'

We hebben chemische middelen nodig om een goede uienteelt in Nederland in de benen te houden

Marcel Scholtens, uienteler en lid van LTO-vakgroep Akkerbouw en Vollegrondsgroente

Waarom maakt u zich zorgen?

'Vooral omdat het middelenpakket steeds kleiner wordt. De ziektedruk neemt daardoor toe en de uitwijkmogelijkheden nemen af. Ook resistentie ligt op de loer.

'De ontwikkeling van resistente rassen is niet in verhouding tot de snelheid van het wegvallen van middelen. Daardoor wordt uien telen een groter risico.

'Mijn zorgen gaan ook uit naar de verwerkers die steeds bijbouwen. Ze moeten beseffen dat de kans op een areaalkrimp groot is.'

Wat zijn de mogelijkheden met veredeling en groene middelen?

'De veredeling heeft meer tijd nodig om weerbare rassen te ontwikkelen. Crispr-Cas is noodzakelijk om sneller te kunnen inkruisen. LTO heeft zich gecommitteerd aan het Uitvoeringsprogramma Gewasbescherming 2030. Om te kunnen innoveren en experimenteren, hebben we ruimte, middelen en ondersteuning nodig.

'Er zijn wel resistente rassen. Hoe dat uitpakt, verschilt per jaar. Vorig seizoen ging het vaak fout met valse meeldauw. Door de hoge schimmeldruk werden resistenties doorbroken. Daarnaast zijn er nog weinig groene middelen die een voldoende effectieve werking hebben. Groen heeft chemie hard nodig om de ziekte of plaag de kop in te drukken.'

Een middel waarvan de herregistratie dreigt weg te vallen is Vydate. 2023 is mogelijk het laatste jaar voor het nematicide. Wat zijn de gevolgen?

'Dat gaat zorgen voor een flinke areaalreductie op zand- en dalgronden. Het wordt daar moeilijker of niet meer mogelijk om uien te telen.

'Op zand- en dalgronden voegt vrijwel iedere teler Vydate toe bij het zaaien tegen het vrijlevende aaltje. In uien is er geen alternatief middel toegelaten. Terwijl akkerbouwers op die gronden de afgelopen jaren flink hebben geïnvesteerd in de teelt. Daarbij heeft Vydate een positieve nevenwerking tegen de uienvlieg.'

Tegen deze plaag zijn Belem en Entonem toegelaten.

'Klopt, Belem is een goed middel maar werkt slechts acht weken. Als je de uien vroeg zaait, groeit het gewas door de lagere temperatuur trager en is de werking al over voordat de uienvlieg komt.

'Met Entonem spuit je aaltjes die de vliegenlarven opeten en verkeerde aaltjes bestrijden. De omstandigheden moeten nogal gunstig zijn: warm weer en ruim voldoende water. De kans is groot dat de toepassing niet effectief is. Alleen als alles meezit, kan de combinatie Belem-Entonem het redden.

'Het bedrijf HLB zet op sommige plekken in Nederland steriele mannetjes uit. Maar daar waar de druk te hoog is, kunnen ze het niet aan.'

Waar in Nederland komt de uienteelt nog meer in gevaar?

'In waterwingebieden. Onkruidbestrijding met chemie wordt daar lastig. Basagran mag daar nu als enige herbicide worden toegepast, maar dit middel staat op de nominatie om te vervallen voor gebruik in waterwingebieden. In de gangbare teelt is onkruid alleen chemisch goed te beperken, omdat de ui een open gewas is.

'Komt het onkruid al vroeg in het seizoen boven, dan gaat het opbrengst kosten en is het gewas veel moeilijker te oogsten. Uien kun je alleen tussen de rijen eggen of schoffelen. Handmatig wieden kost zomaar 3.000 tot 4.000 euro per hectare aan mankracht. Dat is dus ook geen optie.'

Door de hitte en droogte is de tripsdruk dit jaar hoog. Is dit insect nog goed te beheersen?

'Alleen als je op tijd de bestrijding begint met Movento of Batavia. Maar de toelating van deze insecticiden met dezelfde werkzame stof komt in 2024 te vervallen. Dan blijft chemisch alleen nog Benevia over, maar bij toepassing van dit middel moeten de spuitdoppen beschikken over 97,5 procent driftreductie. Dat heeft lang niet iedere uienteler.

'Het biologische alternatief tegen trips is Tracer. Nadeel hiervan is dat het ook goede insecten doodt. Dat is het paard achter de wagen spannen.'

Begin dit jaar was het spannend of Fandango wel beschikbaar zou zijn. Hoe belangrijk is deze fungicide?

'Zonder Fandango is de teelt van uien niet mogelijk. Als we in zo'n nat groeiseizoen als 2021 met een hoge valsemeeldauwdruk dit middel niet hadden, waren de gevolgen niet te overzien. Dit jaar was een grondstof niet voorradig en daarom mochten we werken met het oude Fandango-etiket. Volgend seizoen is de grondstof van het nieuwe etiket waarschijnlijk weer beschikbaar.

'Verder kunnen we Zorvec tegen valse meeldauw gebruiken. Deze fungiciden moet behouden blijven, anders wordt al snel de resistentie doorbroken en kunnen de schimmels losgaan.'

Ziet u uien als het meest risicovolle akkerbouwgewas om te telen?

'Ja, de teelt staat in heel Nederland als eerst op de nominatie om een forse krimp te krijgen. Het areaal is sinds 2000 bijna verdubbeld, maar nam dit jaar tegenover 2021 met 2.800 hectare af. Terwijl we voor veel gerechten uien gebruiken. Uien zijn gezond en het is een heel mooi gewas om te telen. Dat moeten we zo houden.'