Meino Smit: 'Boeren wurgen zichzelf, terwijl er veel geld aan ze wordt verdiend'

Als zij-instromer werd Meino Smit pas op latere leeftijd boer. Hij noemt het een 'heel mooi beroep', maar denkt dat de landbouw met grootschaligheid op de verkeerde weg is. 'Dat kost veel boeren de kop. Terwijl er juist boeren bij moeten komen.' Dat betekent niet dat we terug moeten naar vroeger, benadrukt hij. 'We moeten met de kennis van nu toe naar andere bedrijfsvoering, andere teeltsystemen.'

We moeten toewerken naar het gemengde bedrijf nieuwe stijl

Meino Smit, akkerbouwer en promovendus

Begrijpt u de boerenprotesten?

'Zeker. Ook ik ben het niet eens met hoe het nu gaat. Als overheid moet je niet gaan onteigenen, maar perspectief geven. Wel moeten we toe naar een ander landbouwsysteem. Nederland heeft het klimaatakkoord van Parijs getekend. Dáár moet beleid op worden gemaakt. Wat de overheid doet, is symptoombestrijding. Mest, fosfaat, biodiversiteit, stikstof. En straks is er weer wat anders.

'Boeren moeten nu mee in de ratrace om niet te sneuvelen. In mijn systeem komt de druk tot schaalvergroting te vervallen. Grootschalig mag, maar ook kleinschalig kun je rondkomen. De taak van de overheid hierin is harde kaders te stellen met een duidelijk doel op lange termijn. Zoals we nu doorgaan, komen we nooit tot een oplossing.

'De huidige 50.000 boerenbedrijven moeten er 170.000 worden. Dan heb je als boer meer vrijheid en wordt bedrijfsovername makkelijker. Momenteel wurgen boeren zichzelf.'

De output van de landbouw steeg volgens u sinds 1950 met 17 procent, de input met 700 procent.

'Schokkend, of niet? De hele toeleverende keten is steeds groter geworden, er werken meer mensen in die keten dan in de landbouw zelf. Er wordt veel geld verdiend aan de boer, jaarlijks wordt door boeren voor 22 miljard euro aan hulpmiddelen gekocht. Dat verklaart ook de rol van de agro-industrie in de boerenprotesten, hun belangen zijn immens.

'Boeren verdedigen, gevoed door de industrie, een niet-werkend verdienmodel, een status quo. Terwijl ze zouden moeten anticiperen in plaats van op de rem trappen.'

U stelt dat landbouwgrond een beschermde status moet krijgen. Waarom?

'Als je in 2040 wilt voldoen aan het klimaatakkoord, moet je bij alles wat je doet goed nadenken over energie en grondstoffen. Importeren en exporteren zijn niet duurzaam. Dat betekent dat je van eigen grond de bevolking moet voeden. We moeten heel zuinig zijn op het producerend vermogen en daarom moet je het agrarisch landoppervlak handhaven.'

U pleit ook voor meer verwevenheid tussen landbouw en natuur.

'We moeten de natuur meer deel laten uitmaken van de landbouw. Dat betekent kleine akkers met veel biodiversiteit en geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Zoals vroeger, maar dan met de kennis van nu en met rassen die meer opbrengen. In mijn scenario gaat de natuur erop vooruit en wordt ook de recreatieve waarde van het buitengebied vergroot.'

Betekent dat ook een kleinere veestapel?

'Ja, die moet 80 procent kleiner. Ik bepleit grondgebonden veeteelt, voor bio-industrie is in mijn scenario geen plek meer. We moeten toe naar het gemengde bedrijf nieuwe stijl. Veehouderij in lagere dichtheden en dieren in dienst stellen van plantaardige productie.'

U wilt een andere verdeling tussen kapitaal en arbeid in de landbouw. Kunt u dat uitleggen?

'Er moet meer kapitaal worden vervangen door arbeid. Dat betekent technologie die de bodem spaart en niet is gericht op arbeidsbesparing. In mijn scenario kom ik op 470.000 benodigde directe arbeidsplekken in de landbouw.

'Of daar genoeg mensen voor zijn? Er staan een miljoen mensen aan de kant en er zijn een miljoen mensen met bullshitbanen. Nu zijn veel boeren alleen aan het werk. Dat is niet alleen sociaal onwenselijk, het maakt je als boer ook heel kwetsbaar.'

Welke andere teeltsystemen bepleit u?

'In mijn scenario is er geen onderscheid meer tussen gangbaar en biologisch, want er worden geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen gebruikt. De grote gewasbeschermingspartijen als Bayer zullen hier niet blij mee zijn, maar ik ben ervan overtuigd dat die met hun tijd mee kunnen gaan. Zij kunnen een rol spelen in onderzoek naar nieuwe systemen.'

U bent voorstander van kringlooplandbouw. Het kabinet toch ook?

'Toenmalig landbouwminister Carola Schouten heeft er geen inhoud aan gegeven en ik zie dat ook niet gebeuren. Het is wel noodzakelijk als je verduurzaamt. Het is een uitdaging.

'Met een 80 procent kleinere veestapel voorziet dierlijke mest nog maar in 40 procent van de mestbehoefte. Nog eens 40 procent kan uit het rioolstelsel komen. Slib dat nu nog wordt verbrand kan voor de landbouw heel kostbaar zijn. De laatste 20 procent kan uit reststromen van organisch materiaal komen.'

Hoe moet de door u bepleite herverdeling van inkomenssteun aan boeren eruitzien?

'De hectarepremie vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid moet worden verhoogd naar 1.100 euro per hectare. Maar alleen voor de eerste 10 hectare. Daarboven geen premie meer. Dat zorgt ervoor dat schaalvergroting die nu met overheidsgeld wordt gefinancierd, wordt ontmoedigd.

'Al met al is het een enorme systeemwijziging, ook buiten de landbouw. Maar ik heb het helemaal doorgerekend. Als de politiek zorgt dat geldstromen op de goede plek terechtkomen, denk ik dat het heel rendabel wordt om het anders te doen. De opbrengsten per hectare zijn dan hoger dan in de huidige landbouw.'