Melkveebedrijf bindt meer CO2 in de bodem dan het uitstoot

Wie via de lange toegangsweg naar de boerderij van de familie Van de Hoef in het Friese Appelscha rijdt, valt het gelijk op: de voorste stal ligt vol met zonnepanelen. 'Het zijn er 675', zegt Jeroen van de Hoef (29). Samen met zijn ouders Herman (57) en Lya (55) en zijn broer Arjan (24) zit hij in de maatschap. Ze melken 175 koeien en hebben 100 stuks jongvee op 94 hectare.

Als het gaat over duurzaamheid, dan is Jeroen van de Hoef het aanspreekpunt. Dat komt ook door zijn andere werk. Naast zijn werk als melkveehouder werkt hij voor Uniform-Agri. Dit bedrijf maakt managementprogramma's voor melkveehouders. De melkveehouder kan zijn praktijkkennis vanaf de boerderij hierdoor slim combineren met het ontwikkelen van tools voor boeren.

App

Uniform-Agri is ook betrokken bij de ontwikkeling van een app om alle duurzaamheidsparameters op melkveebedrijven inzichtelijk te maken. Van de Hoef speelt hierin een 'dubbelrol'. Samen met elf andere bedrijven in Drenthe, Groningen en Friesland doet de familie Van de Hoef mee in een project om deze duurzaamheidsapp te ontwikkelen.

In de app worden het energieverbruik (gas en elektra, diesel), het waterverbruik, de uitstoot van CO2-equivalenten, de CO2-opslag per hectare, groene elektriciteit (windmolens, zonnepanelen of biomassa), het aandeel duurzaam agrarische grondstoffen en weidegang bijgehouden.

CO2-negatief

Tijdens het project bleken enkele bedrijven, waaronder het melkveebedrijf van familie Van de Hoef, CO2-negatief te zijn. 'Vorig jaar legden wij 5.650 kilo CO2 vast per hectare', ziet Van de Hoef in zijn app. 'Onze CO2-emissie per hectare, die wordt berekend uit het dieselverbruik en de afname van stroom van het net, lag in 2021 op 1.066 per hectare. Als je die van elkaar af haalt, dan krijg je de netto emissie van -4.584 kilo.'

De vastlegging bij de familie Van de Hoef is hoger dan gemiddeld. 'Dit komt doordat we grond uitruilen met een akkerbouwer', zegt de melkveehouder. 'We hebben voornamelijk gras en dat heeft een hogere vastlegging dan bijvoorbeeld mais.'

Geen gas

De emissie is laag doordat het melkveebedrijf van de familie Van de Hoef geen gas gebruikt. De CO2-emissie van gas is vele malen hoger dan die van stroom.

Netto is het bedrijf ook energieneutraal of beter: energieleverend. In 2021 is er op het bedrijf 140.236 kilowattuur stroom opgewekt, terwijl er 'slechts' 94.770 kilowattuur stroom is gebruikt. De rest werd teruggeleverd aan het net. Van de Hoef: 'Gelukkig kan dat. Onlangs wilde een bedrijf in de omgeving ook stroom gaan terugleveren, maar dat kan nu niet vanwege overbezetting van het net.'

Energieopslagsysteem

Het liefst zou de ondernemer beschikken over een energieopslagsysteem. 'Dan kun je de energie die je over hebt, opslaan voor het moment dat de zonnepanelen geen stroom opwekken. Dan hoeven we helemaal geen stroom meer af te nemen van het net.'

Andere parameters heeft de melkveehouder ook paraat. Maatschap van de Hoef-Wijntjes gebruikte in 2021 12.000 liter diesel en het leidingwaterverbruik voor de woning en het spoelen van de melkinstallatie was 1.683 kubieke meter. Daarnaast gebruikt het bedrijf bronwater voor onder meer het drinkwater voor de koeien. Hoeveel dit is, is niet bekend.

Bunschoten

Bij het verduurzamen heeft het bedrijf van de familie een groot voordeel: de boerderij en de stallen zijn nog nieuw. Familie Van de Hoef is nog maar sinds 2008 gevestigd in Appelscha. Tot die tijd boerden ze in het Utrechtse Bunschoten.

Vanwege uitbreidingsplannen van de naastgelegen plaats Amersfoort heeft het gezin daar het bedrijf kunnen verkopen en een nieuwe boerderij kunnen bouwen in Appelscha. Een oude boerderij ging tegen de vlakte en een paar honderd meter verderop is het nieuwe bedrijf van de familie Van de Hoef gekomen. 'Dat gaf gelijk ook mogelijkheden om keuzes te maken op het gebied van duurzaamheid', zegt de melkveehouder.

Propaangas

De boerderij heeft nooit een gasaansluiting gehad. 'De eerste jaren hebben we nog wel een tank met propaangas gehad, maar die hebben we nu ook niet meer', meldt de ondernemer.

Dat het bedrijf behalve energieneutraal ook CO2-neutraal blijkt te zijn was wel een van de verrassingen voor de familie Van de Hoef. 'Bij energieverbruik heb je nog wel een gevoel, maar hoeveel CO2 je als bedrijf uitstoot en via de gewassen en bodem vastlegt, dat is veel minder duidelijk. Ik vind ook dat dit aantoont dat we als landbouwsector een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het klimaatprobleem. Dat is uniek, want andere sectoren kunnen dat niet', merkt Van de Hoef op.

Kunstmest

Het enige wat in de CO2-berekening niet kan worden meegenomen, is het gebruik van kunstmest. 'Voor het maken van kunstmest wordt natuurlijk ook behoorlijk wat CO2 uitgestoten. Maar dat zijn geen gegevens waarover we in de app kunnen beschikken. Dat kunnen we nog niet naar het boerenerf vertalen', zegt de melkveehouder.

Familie Van de Hoef verbouwt 11,5 hectare mais. De rest is gras. 'Blijvend grasland bindt uiteraard meer koolstof dan grasland dat gescheurd wordt', zegt Van de Hoef. 'Gras doet het een stuk beter dan mais. Als je dat weet, dan kun je daar ook keuzes in maken. Maar dat blijven natuurlijk afwegingen. Want je wilt ook een optimaal rantsoen hebben en zoveel mogelijk voer van eigen land halen.'

Shovel op diesel

Nog zo'n afweging is bijvoorbeeld de aanschaf van apparatuur en machines. Een paar jaar geleden kocht familie Van de Hoef nog een nieuwe shovel op diesel. 'Een elektrische kon toen nog niet uit', stelt de ondernemer. 'We hebben het rekensommetje wel gemaakt en dan kijk je naar aanschafprijs, afschrijving, kosten voor het verbruik. Het zou zomaar kunnen dat bij de huidige brandstofprijzen elektrisch nu wel een interessante optie is. Ik schat de kans groot in dat onze volgende shovel een elektrische is.'

Het project met de app liep van 2019 tot dit jaar. Via bijeenkomsten wisselden de melkveehouders uitkomsten uit. 'Daaruit blijkt dat de lessen die je kunt leren bij elk bedrijf anders zijn. Zo was er een deelnemer die ontdekte dat het gasverbruik voor zijn woning relatief hoog was. Dat wist hij niet. Door goed te kijken naar het elektriciteitsverbruik ga je ook nadenken over het verbruik. De grootste winst is nog wel dat ik nu veel meer bewust ben van ons energie- en brandstofverbruik.'

Apparatuur reinigen

Het reinigen van apparatuur probeert familie Van de Hoef zoveel mogelijk overdag te doen, op het moment dat er het meeste stroom wordt gegenereerd via de zonnepanelen. Netto levert het bedrijf meer energie terug aan het net dan dat het afneemt.

'De drie melkrobots gebruiken veel stroom. We hebben sinds 2020 twee nieuwe robots van het type DeLaval VMS V300. De oude is van het type classic van DeLaval. De nieuwe melkrobots zijn alweer energiezuiniger. Bij de aanschaf van nieuwe machines is duurzaamheid telkens een afweging. Maar we kijken ook gewoon naar simpele dingen, naar het uitdoen van de lampen bijvoorbeeld. Alle kleine beetjes helpen', stelt Van de Hoef.

Goed bezig

De resultaten in de app tonen volgens de ondernemer vooral aan dat zijn bedrijf goed bezig is op het gebied van duurzaamheid. 'Daar zijn wij al vanaf het begin mee bezig. Zo deden we mee aan het project 'ECO200' dat in 2014 is afgerond. Daarbij wordt warmte die vrijkomt uit koelenergie bij het koelen van de melk, zo volledig mogelijk gebruikt. In ons geval wordt die warmte gebruikt voor de verwarming van het spoelwater waarmee de melkrobot en melktank worden gereinigd en voor de verwarming van het woonhuis.'

Om dit te realiseren wordt een warmtewisselaar gebruikt die de verse melk direct terugkoelt. Een warmtepomp brengt de vrijgekomen warmte direct naar een hogere temperatuur. Hierdoor is er veel minder energie nodig voor de verwarming van het water.

Het project met de duurzaamheidsapp krijgt waarschijnlijk een vervolg. Van de Hoef zou het mooi vinden als het mogelijk wordt als informatie in de toekomst automatisch wordt ingelezen in de app, bijvoorbeeld via de slimme meter. Op dit moment voeren de melkveehouders deze standen zelf in. 'Ik weet zeker dat het beperken van energieverbruik en grondstoffen steeds belangrijker wordt. Het helpt om de kosten van verduurzaming in de hand te houden. Het kan zelfs geld opleveren.'