Melkproductie blijft wereldwijd nog steeds achter

Onder meer door de krappe melkaanvoer vanuit de zeven grootste exporterende regio's blijven de zuivelprijzen op hoog niveau. Er zijn daarnaast een aantal zaken die zorgen voor grote onzekerheid op de zuivelmarkt. Zo is de importbehoefte vanuit China onduidelijk en heeft de oorlog in Oekraïne veel invloed op de zuivelmarkt. De voortdurende oorlog zorgt voor hogere kosten in de hele zuivelketen.

Rabobank verwacht dat de melkproductie in het tweede kwartaal van 2022 wereldwijd daalt met 1 procent vergeleken met vorig jaar, na een daling van 1,9 in het eerste kwartaal van dit jaar. De verwachting is dan ook dat de zuivelprijzen op het ruim bovengemiddeld hoge niveau blijven. De melkproductie in Nederland daalde in het eerste kwartaal van 2022 met 2,3 procent vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Ook het tweede kwartaal startte met een daling. In april is 2,6 procent minder melk aangeleverd vergeleken met dezelfde maand een jaar eerder.

Hoge olieprijzen

Er zijn volgens de marktdeskundigen van Rabobank een aantal zaken die de markt kunnen veranderen. De aanhoudende hoge olieprijzen en daardoor recordhoge benzine- en dieselprijzen, beperkt de koopkracht van veel consumenten. Olie-exporteurs zullen profiteren, wat de vraag naar zuivelproducten in sommige delen van het Midden-Oosten, Afrika en Zuid-Amerika kan versterken.

Een onzekere factor voor de mondiale zuivelhandel en de financiële positie van melkveebedrijven is volgens Rabobank de hoeveelheid zuivel die China in de tweede helft van dit jaar gaat importeren. Groei van de Chinese melkproductie, voorraadopbouw en lockdowns door corona in het Aziatische land zorgen mogelijk voor een daling van de zuivelimport in dat land. De dollarindex is daarnaast op zijn sterkst sinds 2003. Komende kwartalen wordt een verdere verzwakking van de euro verwacht, omdat de FED, de Amerikaanse Centrale Bank, de rente blijft verhogen. Dit zorgt voor nog hogere grondstofprijzen in veel regio's.

Geen hogere productie

Tot nu toe leiden de hogere melkprijzen nog niet tot een hogere melkproductie, wat anders is dan andere keren toen er krapte was op de markt. Dit komt onder meer doordat melkveehouders wereldwijd worden geconfronteerd met hogere prijzen voor mais, soja en kunstmest. 'In sommige regio's komen daar nog uitdagende weersomstandigheden bij', schrijft Rabobank in de zuivelupdate. Dit geldt vooral voor Oceanië en Zuid-Amerika.

Ook inflatiedruk in energie, diesel en lonen hebben directe impact op winstgevendheid van veel melkveebedrijven. Voor veel melkveebedrijven is het een uitdaging om de voerkosten in de hand te houden, ziet de bank. Met het oog op aanhoudende hoge voerkosten, zijn melkveebedrijven die het grootste deel van hun voer zelf verbouwen beter gepositioneerd dan bedrijven die afhankelijker zijn van het aankopen van voer.

Extreem weer in de VS

In de Verenigde Staten (VS) is de start van het nieuwe seizoen dit voorjaar geremd door extreem weer. Koele temperaturen in het noorden en midden zorgden voor een late start, terwijl hitte en droogte in het zuidwesten een negatieve impact hadden op het welzijn van de koe. In Nieuw-Zeeland lijken de melkvolumes door het tegenvallende weer voor het seizoen 2021/2022 ruim 4 procent lager uit te vallen.

De melkproductie in de 27 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk (VK) liet in het eerste kwartaal van 2022 een daling zien van 0,5 procent ten opzichte van een jaar eerder. Dit was onder meer het geval in Duitsland, Frankrijk, het VK en Nederland. Deze 4 landen zijn samen goed voor ongeveer 53 procent van de EU-melkaanvoer. Italië en Polen hadden beiden een kwartaal met redelijke groei. Ierland had een zwakke start van het nieuwe weideseizoen.

Lagere melkproductie in de EU

Nu de EU in de piek van het seizoen zit, verwacht Rabobank dat de melkaanvoer in het tweede kwartaal, net als in het eerste kwartaal, met ongeveer 0,5 procent terugloopt vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Ook de eerste cijfers voor april en mei laten een dalend beeld zien voor Duitsland, Frankrijk, het VK en Nederland. Verschillende landen in de EU hadden in het voorjaar te maken met droogte, waaronder Nederland.

Melkveehouders moeten ook de komende periode rekening houden met hoge grondstofprijzen. De prijsverwachting voor tarwe is onlangs naar boven bijgesteld als gevolg van wereldwijd kleinere graanvoorraden. De kwaliteit van wintertarwe in de VS blijft (ver) achter ten opzichte van voorgaande jaren als gevolg van tekort aan neerslag. Zomertarwe in het noorden van de VS heeft juist last van natte omstandigheden en wordt laat gezaaid. Half mei zat 39 procent in de grond ten opzichte van 83 procent een jaar eerder.

Minder mais uit Oekraïne

De prijsverwachting voor mais is licht naar beneden bijgesteld, maar ligt nog wel op een hoog niveau. Naar verwachting zal de maisexport vanuit Brazilië wat herstellen, maar niet voldoende om het verlies vanuit Oekraïne te kunnen vervangen. Zuid-Amerika heeft te maken met aanhoudende weersinvloeden van La Niña. In het noorden van de VS zijn koude, natte weersomstandigheden een zorg voor de maisteelt. De prijsverwachting voor sojameel is licht naar beneden bijgesteld, maar ook hier liggen de prijzen nog steeds op een hoog niveau.

Rabobank kijkt nadrukkelijk naar de impact van de inflatie. De vraag is wat deze inflatie doet met de Europese vraag naar zuivelproducten. Tot nu toe moeten consumenten vooral meer betalen voor boter en margarine. Maar de verwachting is dat de prijzen nog meer en in de breedte zullen stijgen. Met het oog op de verwachte verdere inflatie neemt het risico dat consumenten overstappen op goedkopere alternatieven toe, bijvoorbeeld van A-merken naar huismerken.

Gemiddelde melkprijs stijgt

De gemiddelde melkprijs in de 27 EU-landen is sinds januari gestegen met 6,5 procent tot 44,51 euro per 100 kilo melk in april. Dit gemiddelde zal de komende maanden nog verder stijgen. Dit komt omdat de aangekondigde uitbetaalde melkprijzen voor mei en juni 55 euro per 100 kilo naderen bij diverse grote zuivelverwerkers, 'terwijl de spotmarkt zelfs al even 57,50 euro per 100 kg melk heeft aangetikt', schrijft de bank.

De biologische melkprijs stijgt in verhouding minder hard. De kosten van voer stijgen voor biologische melkveehouderijbedrijven juist harder. Op basis van 20 EU-landen waar Rabobank de biologische melkprijs van weet, valt op te maken dat in het eerste kwartaal deze melkprijs gemiddeld met 2,8 procent is gestegen naar 46,05 euro per 100 kilo melk in maart. In deze periode daalden zelfs de biologische melkprijzen in Frankrijk, Spanje en Portugal.

Daling van de EU-export

De export van de belangrijkste Europese zuivelproducten daalde in het eerste kwartaal van 2022. Dit is een gevolg van krapte in de melkaanvoer en omdat Europese prijzen over het algemeen een stuk hoger liggen dan mondiale prijzen. Analyses van Rabobank laten zien dat de toename van de liquiditeit bij melkveebedrijven niet zo hard stijgt als je zou mogen verwachten bij de actuele hoge melkprijzen. Hier zijn diverse redenen voor, volgens Rabobank.

'Sommige ondernemers hadden nog wat in te halen vanuit afgelopen jaren, waarin de marges gemiddeld laag waren', staat in de zuivelupdate. 'Anderen hebben investeringen gedaan omdat het nu kan en soms ook noodzakelijk is. Daarnaast zijn op veel bedrijven de kosten gestegen, waardoor margegroei beperkter was. Maar met de huidige melkprijs zorgt het wel voor een verbetering van de financiële positie. Een ontwikkeling die noodzakelijk is om mogelijke (toekomstige) tegenvallers op te vangen. Bijvoorbeeld de stijgende rente.'