Substraatproductie kan vraag niet bijbenen

In de tuinbouw kunnen groeimedia ofwel substraten voordelen hebben ten opzichte van vollegrond. Substraatteelt kan tientallen procenten hogere opbrengsten opleveren door beter doseren van meststoffen en het uitblijven van bodemziektes. Een recirculatiesysteem kan het waterverbruik halveren en de hoeveelheid meststoffen met 60 procent terugbrengen.

De afgelopen jaren is de wereldwijde vraag naar groeimedia toegenomen, in 2020 zelfs met zo'n 10 procent. Uit onderzoek van Wageningen University & Research (WUR) is naar voren gekomen dat de vraag naar substraten in 2050 zou kunnen verviervoudigen in vergelijking met 2017: van 67 miljoen naar 283 miljoen kuub per jaar.

Groeiende wereldbevolking

Onderzoeker plantenvoeding en wortelmedia Chris Blok van de WUR legt uit dat de toename komt door de groeiende wereldbevolking, wereldwijde vergroening van steden en een grotere vraag naar groenten en sierteeltproducten. Turf of gedroogd veen is de meestgebruikte grondstof in substraten, jaarlijks zo'n 40 miljoen kuub. Maar turf staat in een kwaad daglicht, omdat bij de vertering CO2 vrijkomt.

'Onderzoek naar duurzame alternatieven kost tijd', zegt Blok. 'Iedere combinatie van grondstoffen heeft andere eigenschappen die de teelt beïnvloeden.'

Behalve naar kokos, houtvezel, boomschors en compost doen Blok en zijn collega's ook onderzoek naar water, houtskoolvormen, veenmos, cellulosevezel en glasschuim. Al honderden materialen zijn de revue gepasseerd, maar die zijn lang niet allemaal door te ontwikkelen.

Kokosgruis

Kokos is als grondstof voor substraten met wereldwijd zo'n 15 miljoen kuub per jaar een goede tweede na turf. Dutch Plantin in het Noord-Brabantse Boekel produceert al jaren growbags, blokken en briketten uit kokosgruis, een afvalproduct op kokosplantages. Vanuit zijn vijftien productielocaties in Azië, Afrika en Nederland levert het bedrijf jaarlijks zo'n 2.500 containers van 24 tot 26 ton kokosgruis.

Ongeveer een derde daarvan is voor de Nederlandse markt, vooral voor bedrijven die het in potgrond verwerken. 'Maar een aantal grote kwekers, met name van zachtfruit, gebruikt puur kokossubstraat vanwege de goede prestaties', zegt Wim Roosen van Dutch Plantin.

CO2-footprint

In zijn ogen zijn de kokosproducten ondanks het benodigde transport duurzamer dan turf. Roosen verwacht dat berekening van de CO2-footprint, die dit jaar plaatsvindt, dat aantoont.

Growing Media Europe (GME), de Europese koepel waarbij de Vereniging Potgrond- en Substraatfabrikanten Nederland (VPN) is aangesloten, heeft een levenscyclusanalyse (LCA) laten ontwikkelen. Deze maakt voor alle grondstoffen in samengestelde substraten inzichtelijk hoe het zit met duurzaamheidsaspecten in de hele keten.

Tool

Directeur Han de Groot van branche- en belangenorganisatie VPN verwacht dat een tool om de LCA op een laagdrempelige manier voor substraatmengsels te kunnen uitvoeren nog voor de zomer voor leveranciers beschikbaar komt.

'Wij willen de integrale milieu-impact boven tafel krijgen, waarbij we aspecten als het verbruik van water, energie, voedingsstoffen en gewasbeschermingsmiddelen en het afval dat ontstaat meenemen', zegt de VPN-directeur. Naar zijn idee zou turf weleens positiever uit de bus kunnen komen dan sommige andere grondstoffen.

De Groot legt uit dat veen boven water oxideert en CO2 uitstoot, maar dat onder water juist absorbeert. Volgens hem kan het winnen van veen voor hoogwaardige toepassingen in bijvoorbeeld de Baltische staten en Rusland ervoor zorgen dat ontwaterde gebieden na de veenwinning weer onder water komen te liggen en nieuwe natuur ontstaat.

Stabiel, veilig en schoon product

Directeur Jos Swinkels van Primasta in het Noord-Brabantse Asten wil met zijn bedrijf graag een steentje bijdragen aan duurzaamheid. Zijn bedrijf levert substraten en potgrond voor de sierteelt, de zachtfruitsector en de retail. Hij schetst dat veen een stabiel, veilig en schoon product is, waar kwekers aan gewend zijn. 'Het vervangen gaat langzaam, ook omdat iedere grondstof en elk mengsel hun eigen kenmerken hebben.'

Swinkels juicht het toe dat GME de handschoen heeft opgepakt om als branche in zijn geheel milieuberekeningen te doen en op zoek te gaan naar alternatieven. De Groot legt uit dat de VPN streeft naar meer gebruik van duurzame en hernieuwbare grondstoffen voor substraten.

Stijgende prijzen

Roosen, De Groot en Swinkels zijn het met Blok eens dat turf voorlopig in grote hoeveelheden nodig blijft, omdat de ontwikkeling en productie van andere materialen de groeiende vraag niet bij kunnen houden. Daarnaast maken zij zich zorgen over de stijgende prijzen van grondstoffen, verpakkingsmaterialen, containers en brandstof.

'Dat lijkt structureel te worden, maar we hopen dat het ons de komende jaren blijft lukken om aan de vraag te voldoen', zegt De Groot.