Wie gaat er met onze melkmarges vandoor?

Dick van Selm uit De Heen is melkveehouder en voorzitter van leveranciersvereniging Holland Dairy Producers (HDP) van zuivelproducent Vreugdenhil. De Brabander zit sinds vorige week tijdelijk bijna meer achter de computer dan dat hij tussen de koeien loopt. Een publicatie over een transparantere melkprijssystematiek en een daarop volgend filmpje op nieuweoogst.nl maakten de tongen aardig los.

Van Selm ontving reeds talloze berichten van media en vooral ook collega-boeren. 'Naast een boel positieve reacties, zitten daarin veel berichten met de strekking: 'De melkprijs is toch goed, je moet niet altijd meer willen en niet zo zeuren.' Maar daar is het ons niet om te doen.' Het gaat Van Selm erom dat de margeverdeling in de zuivel niet transparant is.

'Daarbij laten berekeningen van onze kant zien dat de Nederlandse zuivelverwerkers in 2021, ondanks diverse extra eisen, niet in staat zijn geweest een melkprijs uit te betalen die hoger ligt dan de grondstofwaarde van boerderijmelk', geeft de melkveehouder aan.

'Gemiddeld stegen de noteringen voor de basisproducten boter en poeder in 2021 met 66 procent en de melkprijs met zo'n 25 procent. Waar blijft het deel dat tussen die percentages ligt? Van mijn fabriek moet ik aanhoren dat zij een paar maanden achter de markt aanlopen en dat deze prijsstijging de komende maanden wordt doorberekend. Maar betalen zij straks ook nog maanden een melkprijs die ver boven de noteringen ligt als de zuivelmarkt weer gaat dalen? Wij zijn benieuwd', laat Van Selm weten.

Definitie van marktconforme prijs

Van Selm en zijn collega's van HDP startten zo'n anderhalf jaar geleden op. Aanleiding was onder andere de toenemende eisen vanuit de zuivel en het uitblijven van een antwoord op de vraag: 'Wat is de definitie van een marktconforme melkprijs?'

Bij het stellen van vragen over de hoogte van de melkprijs krijgt Van Selm al jaren het antwoord dat de fabriek marktconform uitbetaalt. 'Maar wat is dat? Is dat gerelateerd aan de marktomstandigheden, aan de prestaties van andere ondernemingen of aan de prestatie van de onderneming Vreugdenhil? Dat is ons niet duidelijk', legt hij uit.

De leveranciersvereniging kwam tot de conclusie dat de markt het beste referentiekader is en ontwikkelde daarom een voorstel om de melkprijs transparanter te spiegelen. Het bestuur komt hiervoor uit in Kiel. Het Duitse Institut für Ernährung (IFE) presenteert maandelijks een melkprijsindicatie op basis van de boter- en poederprijsnoteringen. Kostenstijgingen voor transport en verwerking worden in de indicatie meegewogen.

Duitse noteringen zijn bruikbaar

'De Duitse noteringen verhouden zich goed ten opzichte van de Nederlandse. Daarom achten wij dit een bruikbaar instrument', licht Van Selm toe. 'Onderzoek van onze kant wijst uit dat Vreugdenhil tussen 2010 en 2020 gemiddeld ook duidelijk enkele centen per kilo boven de Kiel-prijs uitbetaalde. Op in totaal drie maanden na was de uitbetalingsprijs altijd hoger dan de Kiel-prijs.'

Daarna ging het volgens de melkveehouder mis. 'Over 2021 gerekend, het jaar dat de noteringen omhoog vlogen, ligt de prijs die wij als leverancier ontvangen duidelijk lager dan de Kiel-prijs. In begin 2022 is dat opgelopen tot zo'n 6 tot 8 eurocent per kilo melk. Onze fabriek is momenteel dus bij lange na niet in staat om ons tenminste de prijs uit te betalen die de basisproducten boter en poeder opleveren. Hoe is dat mogelijk? Waar blijft die marge dan?'

Van Selm zegt dat hij hier meermaals met Vreugdenhil over in gesprek is geweest. Hij krijgt onder andere als antwoord dat in de Kiel-prijs de enorme kostenstijgingen niet goed worden doorberekend. 'Volgens ons is dat wel degelijk zo. Het IFE is al jaren een gerenommeerd instituut en de Kiel-notering wordt Europabreed gebruikt. Wat ons betreft is het laatste woord hierover nog niet gezegd.'

Het is volgens Van Selm absoluut niet zo dat de melkveehouders op de stoel van de directie gaan zitten, maar meer transparantie in de melkprijsbepaling vinden zij geen rare vraag.

'De tijd is sowieso voorbij dat we ons met een kluitje in het riet laten sturen en genoegen nemen met een ongedefinieerde 'marktconforme' melkprijs’, besluit de voorzitter van leveranciersvereniging HDP.

Vreugdenhil wilde niet reageren op het artikel.

'Leerdammer kan wel, maar wil niet meer betalen'

Als voorzitter van de leveranciersvereniging voor Bel Leerdammer-leden, voerde Hans Puttenstein uit Kamperveen de afgelopen jaren meerdere gesprekken met de Franse directie. 'Ook wij hebben wel honderd keer voorstellen ingebracht om tot een transparantere melkprijsuitbetaling te komen. Begin vorig jaar zei de top van de Bel Groep hard maar duidelijk: 'Wij betalen sowieso geen hogere melkprijs dan het Nederlandse gemiddelde.' De top van Lactatis herhaalde deze boodschap na de overname.'

Dat de fabriek wel meer kan maar niet wil betalen aan de melkveehouders, staat volgens Puttenstein vast. 'Onlangs lieten zij in een rechtszaak tegen een lid dat wilde vertrekken weten dat elke liter melk die ze niet ontvangen hen 13,2 eurocent verkoopmarge scheelt. Dat is veel marge per liter melk en zeker veel meer dan een boer per liter overhoudt.'

Puttenstein is ervan overtuigd dat deze opstelling Leerdammer leveranciers kost. 'De laatste tijd zijn ze zeker al meer dan 30 miljoen kilo melk verloren door stoppers, maar vooral door vertrekkers. Helaas verwacht ik pas een andere opstelling en betere melkprijsuitbetaling als Leerdammer echt krap in de melkaanvoer komt te zitten.'